حكايت «4» يكى از ملوك عجم طبيبى حاذق به خدمت مصطفى 6 ...

______________________________ (30)- تجربت: بمعنى آزمايش است و در اينجا در معنى مراجعه براى آزمايش استعمال شده.

(31)- اين طايفه را طريقى است ...: در كتاب احياء علوم الدين غزالى، كلامى كه سعدى به رسول اكرم نسبت داده است منسوب به پزشك اهل سواد است كه چون سوادى در مقابل هندى و رومى و عراقى قرار گرفته، ميبايست ايرانى باشد. هارون الرشيد از اين چهار طبيب دارويى خواست كه موجب دردى نشود. هريك دارويى معين كرد. پزشك اهل سواد ثابت كرد كه آن دواها با درد همراه است و داروى بى‌درد را آن دانست كه تا گرسنه نشوند دست به طعام دراز نكنند و سير ناشده از خوان برخيزند. دنبال اين قصه غزالى ميگويد: براى يكى از طبيبان فيلسوف گفته پيغمبر را نقل كردم كه فرموده بود: ثلث درون براى غذا و ثلث درون براى نوشيدنى و ثلث ديگر براى تنفس است. آن فيلسوف از اين سخن حكيمانه غرق تعجب و تحير شد آنگاه غزالى ميگويد: گمان ميكنم تعجب آن طبيب از شنيدن اين خبر باشد كه پيغمبر فرمود: البطنة داء و الحمية دواء.

يعنى: شكم‌بارگى درد است و پرهيز، داروى آن.

(32)-

مثنوى بر وزن شماره 1

در سه بيت، لفّ‌ونشر مرتب بكار رفته است. مفاد شعر چنين است: خردمند آنگاه به سخن آغاز ميكند، كه اگر نگويد، سكوت وى موجب خلل گردد. از اينروى سخنش حكيمانه خواهد بود، همچنين حكيم آنگاه بجانب لقمه سرانگشت دراز ميكند كه ناخوردن آن لقمه، مايه كاهش جان شود و از اينروى خوردنش تندرستى به بار مى‌آورد.

حكايت «5» در سيرت اردشير بابكان آمده است ...

(33)- اردشير: در فارسى باستان آرتخشتراarhtahkatrA مركب از «ارته» بمعنى مقدس و «خشترا» بمعنى شهريار است. در تورات آرتخشتاathtahshkatrA (تورات ناظر به اردشير هخامنشى است) و در پهلوى ارتخشيرrihshkatrA و در فارسى درى، اردشير.

(34)- بابكان: در پهلوى، پاپكان (الف و نون آن علامت نسبت است).

اردشير بابكان، مؤسس سلسله ساسانى است كه از سال 226 تا 240 ميلادى سلطنت داشته و كارنامه يا كارنامك منسوب به او است و آنرا از پهلوى به عربى ترجمه كرده‌اند.