سجده بر يال اسب يا كوهه زين كند و اگر ركوع و سجود متعذّر باشد اشارت بسر كافيست و اگر نتواند بچشم اشارت كند و اگر حال به جايى رسد كه اشارت نيز ممكن نباشد عوض هر ركعت سبحان اللَّه و الحمد للّه و لا إله إلّا اللَّه و اللَّه أكبر بگويد پس عوض نماز مغرب سه نوبت بگويد و عوض هر يك از چهار نماز ديگر دو نوبت و نيّت و تكبير احرام و تشهّد و تسليم به جا آورد

فصل چهارم در بيان احكام نماز جماعت‌

از حضرت امام جعفر صادق 7 منقولست كه نماز جماعت افضل است از نماز منفرد به بيست و چهار درجه و جماعت در نمازهاى پنجگانه يوميّه مستحبّ است به استحباب مؤكّد و در نماز جمعه واجب است خواه سنّت گذارده شود و خواه واجب و در نماز عيد قربان و عيد ماه رمضان هر گاه واجب باشد و در نماز كسوف و خسوف و مانند آن مستحبّ است امّا

در نماز سنّتى جماعت حرامست مگر در شش جا

اوّل‌ نماز طلب باران.

دويّم‌ نماز عيد قربان.

سيّم‌ نماز عيد رمضان وقتى كه سنّت باشد.

چهارم‌ نماز عيد غدير.

پنجم‌ نماز بر ميّتى كه به شش سال نرسيده باشد.

ششم‌ نمازى كه يك نوبت پيشنماز گذارده باشد و جمعى حاضر شوند و خواهند كه در آن نماز به او اقتدا كنند پس جايز است كه پيشنماز آن نماز را نوبت ديگر به نيت سنّت بگذارد و جمعى كه با او آن نماز را گذارده بودند نيز جايز است كه نوبت ديگر با او آن نماز را به نيّت سنّت بگزارند و بدان كه‌

مشروع بودن نماز جماعت مشروطست به چهار ده شرط

اوّل‌ آن كه پيشنماز بالغ باشد و بعضى از مجتهدين جايز داشته‌اند كه طفل نزديك به بلوغ پيشنمازى كند و اين مذهب ضعيف است.

دوّم‌ آن كه شيعه اثنى عشرى باشد.

سيّم‌ آن كه عادل باشد اگر چه بنده باشد و بعضى از مجتهدين تجويز نكرده‌اند كه بنده پيشنمازى غير بنده كند و هر گاه بعد از نماز جماعت ظاهر شود كه پيشنماز عادل نبوده بر مأمومين لازم نيست كه نماز را اعاده كنند خواه وقت نماز باقى باشد و خواه نباشد و اگر در اثناى نماز ظاهر شود نيّت انفراد كنند و آن چه به نيّت اقتدا واقع شده صحيح است.

چهارم‌ آن كه ايستاده نماز گذارند پس اگر بجهت بيمارى نشسته نماز گذارد جايز نيست شخصى را كه قادر بر ايستادن باشد به او اقتدا كند امّا كسى كه قدرت بر ايستادن ندارد جايز است.

پنجم‌ آن كه از اخراج بعض حروف و فاتحه و سوره و اذكار واجبى عاجز نباشد پس اگر عاجز باشد او را جايز نيست كه پيشنمازى شخصى كند كه بر آن قادر باشد و جايز است كه پيشنمازى مثل خود كند.

ششم‌ آن كه مرد باشد هر گاه پيشنمازى مردان كند چه زن را پيش‌نمازى مردان كردن جايز نيست امّا پيشنمازى زنان كردن جايز است مرد را و زن را و خنثى را جايز است كه پيشنمازى زنان كند امّا پيشنمازى مردان و مثل خود