شرعى باشد يا بيشتر.

دوّم‌ آن كه از موضع اقامت آن مقدار برود كه اذان را نشنود و ديوارها را تميز نكند و اين مقدار را حدّ ترخّص گويند.

سيّم‌ آن كه سفر معصيت نباشد پس غلام گريخته و زن ناشزه و شكار كننده كه به محض لهو و لعب شكار كند و شخصى كه مقصد او امر حرام باشد هيچ يك از اينها را قصر نماز جايز نيست.

چهارم‌ آن كه سفر همه وقت نماز را فرا گرفته باشد پس اگر بسفر رود بعد از آن كه از اوّل وقت مقدار طهارت و نماز تمام گذشته باشد در اين صورت اين نماز را تمام گذارد و قصر[1] جايز نيست و هم چنين هر گاه از سفر به وطن آيد و از وقت نماز مقدار طهارت و يك ركعت مانده باشد نماز را تمام بگذارد.

پنجم‌ آن كه كثير السّفر نباشد يعنى در عرف او را كثير السّفر نگويند مثل مكارى و ملّاح و بعضى از مجتهدين برآنند كه وقتى كثير السّفر مى‌شود كه سه سفر كند و در ما بين اين سه سفر ده روز در وطن خود توقّف نكند و در غير وطن خود نيز ده روز بقصد توقّف نايستد پس ما دام كه كثير السّفر باشد او را قصر كردن نماز جايز نيست.

ششم‌ آن كه در اثناى سفر به وطن خود نرسد پس اگر مسافر در اثناى سفر به وطن خود عبور كند نماز را تمام كند هر چند قصد اقامت ده روز ننمايد.

هفتم‌ آن كه در اثناى سفر به موضعى‌[2] نرسد كه او را در آن موضع ملكى باشد اگر چه يك درخت باشد و شش ماه در آن موضع توطّن كرده باشد خواه آن مدّت شش ماه متوالى باشد و خواه متفرّق پس هر گاه مسافر به چنين موضعى برسد واجبست كه نماز را تمام كند اگر چه قصدش اين باشد كه زياده بر يك روز يا كمتر در آنجا نباشد.

هشتم‌ آن كه در اثناى سفر بيكى از چهار موضع كه آن مسجد مكّه و مسجد مدينه و مسجد كوفه و حاير كربلاست نرسد و مراد از حاير زمينى است كه متوكّل آب فرات را در آن سر داده بود تا مرقد مقدّس حضرت امام حسين 7 خراب شود پس آب بر دور آن زمين بر بالاى هم ايستاد و يك قطره داخل آن نشد و آن را حاير جهت آن گفتند كه آب حيران‌وار بر گرد آن ايستاده بود و نتوانست كه داخل آن موضع شود و آن صحن آستانه‌[3] مقدّس است با عماراتى كه در آنست پس هر گاه مسافر بيكى از آن چهار موضع برسد و قصد اقامت ده روز نكند برو لازم نيست كه نماز را قصر كند بلكه مخيّر است ميانه قصر و اتمام و اگر نماز را تمام گذارد ثواب آن بيشتر خواهد بود و قول مشهور آنست تخيير ميانه قصر و اتمام مخصوص مواضع اربع است و سيّد مرتضى با بعضى از مجتهدين برآنند كه فرقى ميانه اين چهار مواضع و مشاهد مقدّسه حضرات ائمّه معصومين عليهم السّلام نيست و ظاهر كلام ايشان آنست كه اتمام نماز در همه اين‌

[1] قصر جايز بلكه ظاهرا لازم است ولى به ملاحظه بعض اخبار ديگرى كه در اين مقام وارد شده تمام را نيز به جاى آورد صدر دام ظلّه

[2] احوط جمع است مگر آن كه منزلى داشته باشد كه شش ماه متوالى توطّن كرده باشد صدر دام ظلّه

[3] احوط اقتصار به بيست و پنج ذراع است از چهار طرف قبر مطهّر صدر دام ظلّه