آن تصدّق كند و مدّى چهار يك صاع است يعنى بوزن چهارده هزار چهل جو ميانه است و هم چنين قضا و تصدّق لازم است اگر عزم بر قضا نداشته باشد تا وقتى كه به رمضان آينده مقدار مدّت قضا بماند و در اين مدّت بيمار شود يا زن حيض بيند.

و بدان كه قضاى ماه رمضان را پيش از پيشين فاسد مى‌توان ساخت به خوردن و جماع و غير آن و بعد از پيشين حرام است پس اگر بعد از پيشين فاسد سازد به خوردن و غير آن قضا و كفّاره لازم مى‌شود و كفّاره آن ده مسكين را طعام دادنست و اگر از آن عاجز شود سه روز روزه بدارد.

سيّم از روزه‌هاى واجبى آنست كه شخصى خود را به شخصى به اجاره دهد كه قضاى روزه ميّت او كند پس بر او واجبست كه بسيار تأخير در قضا نكند و نوعى نمايد كه در عرف گويند كه او مشغول است به قضاى روزه.

چهارم از روزه‌هاى واجبى روزه‌ايست كه بر پدر اين كس‌[1] واجب بوده‌ و پدر در حال حيات‌[2] با وجود قدرت بر قضاى آن قضا نكرده باشد پس بر پسر بزرگتر واجبست كه آن را قضا كند.

و اگر ميّت دو پسر داشته باشد كه سال يكى بيشتر باشد و سال يكى كمتر امّا آن كه سال او كمتر است بالغ شده باشد بعضى از مجتهدين برآنند كه قضا بر آن كس است كه بالغ است امّا اصحّ آنست كه قضا بر آن كس است كه سال او بيشتر است.

و اگر هر دو در سنّ برابر باشند هر يك نصفى قضا كنند اگر عدد قضا جفت باشد و اگر طاق باشد قضاى يك روز آن واجب كفائيست يعنى هر كدام كه آن روز را قضا كنند از ديگرى ساقط مى‌شود پس اگر هر دو آن روز را روزه بدارند و بعد از پيشين مقارن هم افطار نمايند كفّاره آن نزد بعضى از مجتهدين واجب كفائيست و بعضى‌[3] بر آنند كه هر دو بالسّويّه واجبست قسم.

پنجم از روزه‌هاى واجب آنست كه بنذر يا عهد يا سوگند واجب شود و اين بر دو قسم است مطلق و معيّن مطلق آنست كه نذر كند كه يك روز روزه بدارد و تعيين زمان و مكان ننمايد و معيّن بر سه قسم است:

اوّل‌ آن كه تعيين زمان كند مثل روزه اوّل ماه رجب.

دوّم‌ آن كه تعيين مكان كند مثل يكى از عتبات عاليات.

سيّم‌ آن كه تعيين زمان و مكان هر دو كند مثل روزه اوّل ماه رجب در مكّه معظّمه پس هر گاه از روزه داشتن در آن زمان يا در آن مكان مانعى مثل بيمارى يا سفر ضرورى يا حيض بهم رسد قضا بايد كرد.

قسم ششم از روزه‌هاى واجبى روزه دو ماهست بجهت كفّاره‌ فاسد كردن روزه ماه رمضان پس هر گاه شخصى بالغ عاقل از روى عمد در روز ماه رمضان روزه را به خوردن يا آشاميدن يا جماع كردن يا مانند آن باطل سازد مخيّر است در آن كه دو ماه‌

[1] روزه واجب بر مادر را نيز قضا نمايد على الاحوط چنانچه گذشت صدر دام ظله

[2] مگر فوت در سفر كه قدرت بر قضا در آن شرط نيست صدر دام ظله

[3] فرمايش اين بعض احوط است صدر دام ظله