نام کتاب : تحفة الأحباب (شرح فارسی بر تشريح الافلاك شیخ بهائی) نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 71
4- آنكه عرض آن بقدر تمام ميل كلّى باشد.
در اين بقاع
اعلى ارتفاع شمس و غايت برآمدنش بمقدار ضعف و دو برابر ميل كلّى است و قطب منطقة
البروج در يك دور تمام يكبار مسامت با رؤس اهل آن صوب گشته در نتيجه دائره فلك
البروج بر افق ايشان منطبق مىشود و سپس نصف منطقة البروج از افق بواسطه ميل قطبش
از قطب افق مرتفع شده و دفعتا بالا مىآيد قهرا نصف ديگرش پائين مىرود و سپس نصفى
كه غروب نموده و پائين رفته بود طلوع كرده و نصفى كه طالع بوده و بالا آمده بتدريج
غروب مىنمايد و كمكم روز رو بازدياد گذاشته تا دوره مساوى شود يعنى روز اطول
بمقدار مجموع روز و شب كه 24 ساعت است گردد و شب نيز رو بتزايد گذاشته تا آن نيز
بمقدار 24 ساعت بشود و باين قسم «قسم چهارم» ربع معمور بانتهاء مىرسد.
شرح
قوله: و فصولهم
ثمانية: يعنى اين بقاع فصولشان هشت تا است، دو تابستان و دو زمستان و دو بهار و دو
پائيز.
وقت تابستان
زمانى است كه آفتاب بدو نقطه اعتدال برسد و زمان زمستان وقتى است كه آفتاب به دو
نقطه انقلاب رسيده باشد و اوان بهار موقعى است كه آفتاب باواسط برج اسد و دلو
رسيده باشد چنانچه وقت پائيز زمانى است كه آفتاب باواسط برج ثور و عقرب آمده باشد.
قوله: فان نقص
عرضهم عن الميل الكلّى: عرض عبارتست از فاصله بقعه تا دائره معدّل النّهار.
و مقصود از
«ميل كلّى» نهايت ارتفاع شمس از دائره معدّل است كه برصد الغبيكى عبارتست از «23»
درجه و «30» دقيقه و «17» ثانيه چنانچه شرحش گذشت.
قوله: و ان زاد
عليه و نقص من تمامه: ضمير فاعلى در «زاد» به عرض و ضمير مجرورى در «عليه» به ميل
كلّى راجع بوده و مقصود از تمام ميل كلّى مقدار فاصله بين معدّل النّهار تا قطب
فلك البروج از تحت ارض مىباشد كه طبق گفته چغمينى
نام کتاب : تحفة الأحباب (شرح فارسی بر تشريح الافلاك شیخ بهائی) نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 71