[ششم: دائره افق‌]

متن: السّادسة دائرة الافق: و هى واسطة بين النّصف الفوقانى و التّحتانى و قطبا هما سمتا الرّاس و القدم، و تنصف الاولى على نقطتى المشرق و المغرب و الواصل بينهما خطّ الاعتدال، و الثّانية على الطّالع و الغارب و هو السّابع و اقصر قوس منها بين جزء من الثّانية او مركز كوكب و نقطة المشرق سعة المشرق و بين احدهما و نقطة المغرب سعة المغرب و الصّغار الموازية لها مقنطرات.

ترجمه: ششم دائره افق و آن دايره‌اى است كه بين نصف فوقانى كره و نصف تحتانى آن قرار گرفته و دو قطب اين دايره يكى در فوق الرّاس و ديگرى در تحت القدم مى‌باشد، اين دايره معدّل النّهار را بر دو نقطه مشرق و مغرب تنصيف كرده و خطّ واصل بين اين دو نقطه را، خطّ اعتدال خوانند، و دايره فلك البروج را بر دو نقطه موسوم به طالع و غارب يا سابع تنصيف مى‌نمايد، و كوتاهترين قوس اين دايره كه بين جزئى از فلك البروج يا مركز ستاره و نقطه مشرق قرار مى‌گيرد سعه مشرق گفته و قوسى كه بين جزئى از فلك البروج يا مركز ستاره و نقطه مغرب واقع مى‌شود، سعه مغرب خوانند.

و دوائر صغيره‌اى كه با اين دايره موازى هستند مقنطرات نام دارند.

شرح‌

قوله: السّادسة الافق: دايره افق به سه دايره اطلاق مى‌شود:

1- افق حقيقى: و آن دايره عظيمه‌اى است كه بر مركز عالم عبور كرده و بر محيط فلك اطلس منطبق شده و بين آنچه از فلك ديده شده و آنچه رؤيت نمى‌گردد، فاصله مى‌شود.

2- افق حسّى (مرئى): و آن دايره صغيره‌اى است كه از فوق الارض با زمين مماسّ بوده و با افق حقيقى موازى مى‌باشد.

3- افق ترسى (حسّى): و آن دايره‌اى است كه محيط آن از نقطه‌اى مى‌گذرد كه اگر