بر وضع و اصطلاح و علم به اين دو و غير اين دو از قيدهاى ديگر- برعكس اولى-.

201/ 4 بيان آن به زبان اهل نظر اين‌كه: معانى غيرمتناهى‌اند، به دليل اين‌كه اعداد- كه از جمله آن (معانى) اند- غير متناهى‌اند، و هرچه كه داخل در دايره وضع شد و تصور وضع كننده و وضع شده برايش پيدا شد و يا سخن درباره آن گفته شد؛ متناهى است، و هر غير متناهى كه چيزى متناهى از آن جدا شد، باقى مانده به حسب نسبتش به جدا شده؛ نسبت غير متناهى است به متناهى.

202/ 4 حضرت شيخ قدس سره در تفسير گويد: هيچ يك از اين اسماء از حكم باقى اسماء خالى نيستند، با اين‌كه غلبه در هر لحظه در هر مظهرى جز براى يكى از آنها نمى‌باشد و احكام باقى اسماء مقهور و مغلوب تحت حكم آن اسم است كه از جهت آن اسم امر ذاتى الهى به اين مظهر مى‌رسد و از حيث آن اسم و آن مرتبه- از جهت وجود و عبوديّتش- به حق تعالى انتساب مى‌يابد و مثلا مى‌گويند: عبد القادر و عبد الحى و غير اينها، پس هركس كه نسبتش به يكى از اسماء قوى‌تر نباشد و از وسط جذب نشده باشد؛ البته با قبول آثار تمام اسماء و ظهور به همه احكام آنها- بدون هيچ اختصاصى- مگر آنچه را كه حق تعالى از حيث وقت و يا حال و يا موطن اختصاصش داده- با عدم هميشگى بودن حكم تخصيص- اين شخص عبد الجامع است و بالفعل فراگير آن‌چه را كه گفتيم- بدون تقيّدش به جمع و ظهور- با تمكّن و توانايى آن چه كه بخواهد و هر وقت بخواهد، با اين‌كه او مظهر مرتبه و صورت؛ به حقيقت عبوديت و سيادت- كه دو نسبت دو مرتبه حق و خلق است- مى‌باشد، و اين همان انسان كامل است و از اسمائى كه به مرتبه او نسبت نزديك دارد «عبد الله» است. پايان سخن حضرت شيخ قدس سره.

203/ 4 سپس گوييم: ميل اول از جانب اسماء الهى كه گفتيم؛ و تعبير از آن به اقتضاى احدى در ذاتش مى‌شود و به حسب مراتب و قوابلش متعدد است عبارت از اراده است، و تعلقى كه از نسبت جامع حاصل مى‌آيد- يعنى مرتبه احديت جمع و حقيقت الحقايق كه بدان و به نيروى آن حكم ميل از يكى از آنها در تمامشان ظاهر مى‌شود يعنى حكم اجتماع بين ديگر اسماء- عبارت از محبت است كه انگيزه ظهور داشته و تعلق به كمال جلا و استجلا دارد، و حصول اين كمال (جلا و استجلا) بر عالم؛ موقوف تفصيل و ظهور انسان كامل- هم‌چنان كه‌