- و سوم و چهارم و تا بى‌نهايت- بر پا شود[1].

12/ 4 هشتم (مرتبه) محل نفوذ اقدار (قدرها و امور تقديرى) و اهداف تيرهاى توجهات غيبى (در عالم خارج و ناسوت) است.

13/ 4 تمام اين‌ها منقول از سخن حضرت شيخ قدس سره بود كه در آن شبهاتى چند است:

14/ 4 نخست اين كه حضرت شيخ قدس سره در رسايل (نامه‌ها) و به ويژه در نصوص گفته: مبدئيت صفت نسبت علمى است كه پائين‌تر از اين مرتبه است، ولى در اينجا مبدئيت را براى اين مرتبه قرار داده است.

15/ 4 جوابش اين‌كه: مراد به مبدئيت در اينجا؛ مبدئيت اصلى جملى است نه فعلى تفصيلى، به دليل آن‌كه در فك ختم فص نوحى (از كتاب فكوك) گفته: اولين مراتب الهى كه بدان اوّليّت حق و مبدئيت او اثبات مى‌گردد مرتبه احديت جمع است و صفت مصدريت و فياضيت پس از آن است.

16/ 4 دوم اين‌كه در فك ختم فص آدمى گويد: اختصاص او به الوهيت به سبب اشتراك در احديت جمع است، چون الوهيت كه تعبير از آن به اسم جامع «الله» مى‌شود مشتمل بر خصايص و ويژگيهاى تمام اسماء است و بين آن ذات هيچ واسطه‌اى نيست، و همين‌طور حقيقت انسان عبارت از برزخيت جامع است بين احكام وجوب و احكام امكان؛ لذا به هر دو احاطه دارد؛ و اوّليّت از اين وجه و آخريّت- از حيث منتهى شدن احكام بدان- مانند پديد آمدن از آن است. سپس گفته: هر كس هنگام بازگشت به اين برزخيتى كه داراى وحدانيت است و آن وحدانيت تالى مرتبه احديت مى‌باشد منتهى شود؛ او مخلوق در احسن تقويم است و اجرش غير ممنون (مقطوع).

[1] - البته اگر تجليات ظهورى و بطونى و بسطى و قبضى در هر آنى اعتبار شود، چون خداوند هر آنى در شأنى است، پس آن‌چه كه مجلاى تمام تعينات ظاهرى او است تحت نور كبريايى او پنهان مى‌شود و به واسطه تجليات اسماء باطنى قبض مى‌كند و سپس- براى بار دوم- مجلاى تجلى ظاهر و سپس باطنى و بعد ظاهرى مى‌گردد و همين‌طور ادامه پيدا مى‌كند.