سيّئات خود و آنچه بر آن مترتّب مى‌شود از عقوبات و دور شدن از خدا، دعوت مى‌كند او را به باز ايستادن از آنها و تدارك آنچه را كرده به توبه و پشيمانى.

و هرگاه تفكّر كند در صفات و افعال خدا از لطفى كه به بندگان نموده و احسانى كه به ايشان كرده به نعمتهاى رسا و شفقتهاى بى‌پايان و تكليف به مادون طاقت و از براى عمل قليل وعده به ثواب جزيل فرموده و مسخّر ساختن آنچه در آسمانها و زمين و هرچه در ميان آنهاست و امثال اين نوع فكرها[1]، البتّه دعوت مى‌كند او را به خوبى‌ها و عمل به آنها وبه رغبت در طاعت وباز ايستادن از معصيت. واين تفكّر متوسّطان است.

واشاره به اين شده در قول حضرت امام رضا 7 كه فرموده‌اند:]m .a 931[ عبادتْ بسيار نماز كردن و روزه داشتن نيست، بلكه عبادت فكر در امر خدا كردن است‌[2].

و از حضرت امام جعفر صادق 7 پرسيدند از آنچه مردم روايت مى‌كنند كه تفكّر يك ساعت بهتر است از ايستادن يك شب به عبادت، آيا چگونه تفكّر كنيم؟

فرمودند: به خرابه‌اى يا خانه‌اى كه مى‌گذرى بگو: كجا رفتند ساكنان تو؟ چه شدند بنا كنندگان تو؟ چرا چيزى نمى‌گويى كه به كجا رفتند[3]؟

و اين نوع تفكّر كه حديث نبوى به آن‌[4] تفسير شده در فضيلت واپَستر از دو تفكّر اوّل است. و شايد حديث نبوى اعمّ از اين باشد و[5] تخصيص آن حضرت به آنچه فرموده‌اند به قدر مرتبه مخاطب باشد از براى آنكه تفكّر هر كسى به قدر فهم و رتبه او مى‌باشد.

مؤلّف حقايق گويد كه‌[6]: تفصيل مجارى فكرها را در كتاب علم اليقين ايراد كرده‌ايم و هر[7] كه اراده آن داشته‌[8] به كتاب مذكور رجوع كند.

[1] - فكرها/a فكر.

[2] - الكافي 2: 55 ح 4.

[3] - المحاسن 1: 26 ح 5. الكافي 2: 54 ح 2.

[4] - آن/a s اين.

[5] -a - و.

[6] -a - كه.

[7] -a - وهر.

[8] -a s + باشد.