و هرگاه بنده خود را در قرائت در لباس تقصير ملاحظه نمايد آن ملاحظه سبب قرب به حقّ مى‌شود؛ از براى آنكه هركسى كه مشاهده بُعد در عين قرب نمايد خوفى‌[1] در وى ناشى مى‌شود كه او را در قرب به مرتبه بالاتر مى‌رساند و هر كسى كه مشاهده قرب در عين‌[2] بُعد نمايد فريفته مى‌شود به امنى كه او را به مرتبه واپستر از آنچه در اوست از دورى مى‌رساند. و هرگاه بنده از مرتبه التفات به نفس خود تجاوز و[3] در قرائت مشاهده غير خدا نكند نظر به حالات او اسرار عالم باطن از براى او منكشف مى‌شود.

و هرگاه آيات رحمت را تلاوت كند و حالت انبساط و شكفتگى بر وى غالب باشد[4] صورت بهشت از براى وى ظاهر مى‌شود و مشاهده آن را مى‌نمايد گويا كه آن را معاينه مى‌بيند. و هرگاه خوف بر وى غالب شود صورت جهنّم از براى وى ظاهر مى‌شود تا آنكه مشاهده انواع عذاب آن را مى‌نمايد. و سبب در اين آن است كه قرآن مجيد مشتمل است بر سهل و آسان‌[5] و بر سخت و دشوار و بر چيزى كه امّيد به آن و ترس از آن داشته باشد و اين نظر به حسب اوصاف قرآن است، زيرا كه بعضى از اوصاف رحمت و لطف و[6] بعضى اوصاف انتقام و اخذ است و به حسب مشاهده كلمات و صفات قلب متغيّر مى‌شود در اختلاف حالات و به حسب هر حالتى مستعدّ مكاشفه‌اى به امرى مناسبِ آن حالت و نزديك به آن مى‌شود، زيرا كه محال است كه حال شنونده يك حالت باشد و حال آنچه شنيده مى‌شود مختلف باشد، از براى آنكه در قرآن كلام راضى و كلام غضبناك و كلام صاحب نعمت و كلام صاحب عقوبت و كلام جبّار متكبّرى كه پروا نكند و كلام مشفق مهربانى كه كسى را وانگذارد مى‌باشد.

[1] - خوفى/s a خويى.

[2] -s a - عين.

[3] - و/a نمود.

[4] -s a + و.

[5] - آسان/a m آسمان!

[6] - و/a بر.