و علاج اين علاج حضور قلب است با اقبال نمودن به فكر و تمامى همّت را مصروف داشتن بر رفع خاطرهايى كه دل را مشغول مى‌سازد. و علاج رفع اين خاطرها قطع مادّه‌هاى آنهاست. و مراد از قطع مادّه‌ها آن است‌[1] كه منسلخ شود از سببهايى كه خاطرها به آنها كشيده مى‌شود. و مادام كه قطع مادّه‌ها نشود گردانيدن خاطرها از آنها ممكن نيست، پس هركه چيزى را دوست مى‌دارد[2] ياد آن را بسيار مى‌كند و ياد محبوب بِالضَّرورة بر دل مستولى مى‌شود. و از براى اين است كه هركه غير خدا را دوست مى‌دارد نماز او از خاطرها خالص و صافى نمى‌باشد.

و امّا تعظيم حالتى است از براى قلب كه از دو معرفت ناشى مى‌شود: يكى معرفت به‌[3] بزرگى و عظمت خدا و اين از اصول دين است؛ زيرا كه هر كسى كه اعتقاد به عظمت آن حاصل نباشد نفس تعظيم او را نمى‌كند. و دوم: معرفت به حقارت نفس و خسيس بودن آن و به مسخّر بودن‌[4] و تربيت يافتن او از غير. و از اين دو معرفت افتادگى و شكستگى و خشوع از براى خدا ناشى مى‌شود و تعبير[5] از اين حالت به تعظيم مى‌شود.

و مادام كه معرفت به حقارت نفس ممزوج به معرفت بزرگى خدا نشود حالت تعظيم و خشوع به هم نمى‌رسد؛ از براى آنكه كسى كه مستغنى از غير باشد[6] و بر خود ايمن باشد جايز است‌[7] تصوّر صفات عظمت در غير كند[8] و حالت تعظيم و خشوع را نداشته باشد زيرا كه معرفت به حقارت نفس و محتاج بودن با آن ضَمّ نشده.

وامّا هيبت و خوف حالتى است از براى نفس كه [ناشى مى‌شود] از معرفت به‌

[1] -s - و مراد از قطع مادّه‌ها آن است.

[2] -m + و!

[3] -a s - به.

[4] - عبارت درa تكرار گرديده است.

[5] - تعبير/a تغيير!

[6] - باشد/a نباشد!

[7] -s a + كه.

[8] - كند/a نكند!