حلاوتى و بر آنها باعثها از طبع و شيطان مى‌باشد، پس هركه خوض در اينها نمايد كم است كه قادر باشد بر آنكه زبان را[1] در فرمان خود داشته باشد[2]؛ در هرجا كه واجب باشد آن را رها كند و از هرچه واجب نباشد آن را بازدارد. چراكه اين از عملهاى مشكل است و خوض در اين خطرناك و در سكوت نجات حاصل. و از براى اين است كه فضيلت سكوت را عظيم شمرده‌اند با آنكه در سكوت همّتْ جمع و وقارْ دايمى مى‌باشد و از براى فكر و ذكر و[3] عبادت فارغ مى‌توان بود و از بدعاقبتى گفتار در دنيا و از حساب آن در عُقبى‌ سلامتى حاصل است.

در قرآن مجيد واقع شده: «ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ»[4] يعنى آدمى متكلّم نمى‌شود به چيزى مگر آنكه در نزد او نگهبانى بوده‌[5] آماده كه آنچه را بگويد في الحال بنويسد.

و نيز واقع شده: «لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ»[6] يعنى خوبى در بسيارى از سرگوشى آنها نيست مگر سرگوشىِ كسى كه امر به تصدّق يا به معروف يا به اصلاح ميان مردم كند.

و حضرت پيغمبر 6 فرمودند: خوشا حال كسى كه سخنانِ زيادِ زبان را نگاه دارد و زيادتى مال را انفاق نمايد[7].

و سبب در آنكه در اوّل فصلْ دروغ و غيبت را مقيّد ساختيم به اينكه شارع اذن نداده باشد آن است كه بعضى از افرادِ دروغ و غيبت مى‌باشد كه جايز است. حضرت‌

[1] -s a - را.

[2] -s + و.

[3] -a s - و.

[4] - ق: 18.

[5] - بوده/a s بود.

[6] - نساء: 114.

[7] - الكافي 2: 144 ح 1. و در نهج البلاغة 4: 29 ح 123 از أمير المؤمنين على 7.