استاد مطهرى در اين زمينه گفته است:

... باز ايراد ديگرى بر صدرا وارد است كه اگر مطلب اين‌طور است كه لازمه تركب اتحادى اين است كه حتى اعتبار به‌شرط

لائيت نيز ممكن نباشد، پس تو به چه نظر، نظريه جواهر خمسه را مى‌پذيرى؟[1]

... قول به جوهريت هيولى ناشى از نظريه كون و فساد است و غفلت صدرالمتألهين از اين استلزام.[2]

... قول به جوهريت هيولى در مقابل صورت با نظريه كون و فساد سازگار است، نه با نظريه تكونات تدريجى؛ بنابر كون و فساد همواره با پيدايش صورتى، صورت سابق از بين مى‌رود و البته بايد جوهرى فرض كرد كه با هر دو صورت موجود است ولى با نظريه تكونات تدريجى، فرض هيولى و جوهر مستقل ضرورت ندارد. شايد بتوان قبول هيولى را به‌عنوان جوهر على‌حده مستقل، از طرف صدرالمتألهين، غفلتى از او محسوب داشت.[3]

بنابر نظريه تركيب اتحادى، هيولى و صورت يك جوهرند كه به دو اعتبار (فقدان و وجدان كمالات وجودى) انتزاع شده‌اند.

وهم از اين‌جا مى‌توان حدس زد كه حامل قوه يعنى هيولى، لازم نيست كه جوهرى مستقل فرض شود؛ يعنى مانعى ندارد كه از صورت بما هى صورت به اعتبار ضعف مرتبه وجود انتزاع قوه شود.[4]

[1] - شرح اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 4، ص ....

[2] - همان، ص 178.

[3] - همان، ص 184.

[4] - همان، ص 215.