حيات: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ»[1]

ولى بحث ما تاكنون به صورت اصلى و جوهرى روى بخش باطنى تلاش بود، و هم‌اكنون بر ما لازم است كه آن را در شكل محسوسش مورد بحث قرار دهيم، و بدانيم كه در اين صورت ارزش اخلاقى تلاش فيزيكى و جسمانى از نظر قرآن چيست؟

2- تلاش جسمى:

بايد نخست يادآور شويم كه اگر اخلاقى وجود داشته باشد كه ببينيد ذاتا با اندكى رنج جسمانى براى ما همراه است، به يقين ارزشى شايسته دارد كه خود آن را بجويند و يا به اعتبار اين‌كه جريانى براى نجات انسان است، زيراكه اين اخلاق قرآنى به‌طور اكيد معتقد نيست كه انسان به صراحت از رنج و زحمت جسمى سخن بگويد، تا چه رسد كه به آن امر كند، بنابراين اخلاق قرآنى بين تلاش جسمى- كه واجب مقرّر از طرف شرع، متضمّن آن است يا اين‌كه به طور طبيعى با آن همراه است- و بين تلاش غيرلازم، يعنى آن موردى كه بدعتگذارى محض، به خاطر هوا و هوس نفسانى باشد، تفاوت روشنى قائل است.

به راستى كه قرآن مجيد، اين نوع آخر از تلاش را مردود مى‌شمارد و حرام مى‌داند. و شايد ما آشنا باشيم با داستان آن گروه از مؤمنانى كه معتقد بودند كه اقدام آنها بر انجام عبادت مقبول اقتضا مى‌كند كه بر خود انواع گوناگونى از محروميّت و مشقّت را روا دارند، و اين چيزى است كه قرآن كريم بدان اشاره فرموده و آنان را به تندروى و مخالفت نسبت داده، مى‌گويد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ».[2]

در سنّت روايات زيادى در تفصيل اين موضع آمده است، در روايتى از انس نقل كرده‌اند كه گروهى از اصحاب پيامبر 6 از همسران پيامبر 6 راجع به رفتار آن حضرت در خلوت‌

[1] - بلد( 90) آيه 4:( پس از چندين سوگند، به چيزى مى‌پردازد كه هدف نهايى اين سوگندهاست). ما انسان را در رنج آفريديم.

[2] - مائده( 5) آيه‌هاى 87، 88: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد« طَيِّباتِ»* و امور پاكيزه‌اى را كه خداوند براى شما حلال كرده، بر خود حرام مكنيد، از خدا و مرزها فراتر نرويد، زيرا خداوند تجاوزكنندگان را دوست ندارد، از آن‌چه خداوند به شما روزى داده است، حلال و پاكيزه بخوريد( تنها شرط آن اين است كه) از( مخالفت) خداوندى كه به او ايمان آورده‌ايد، بپرهيزيد.