بكشند تا به دوزخ اندازند.»[1].

سومين فرد: «مردى است كه خداوند بر او گشايش داده و از هر نوع مال و ثروت را بر او ارزانى داشته است، پس او را بياورند، نعمت الهى را به خاطر او آورند، او بشناسد، گويند: چه كردى با اين نعمت؟ گويد: هيچ راهى را كه تو دوست داشتى، فروگذار نكردم، مگر اين‌كه در آن راه انفاق كردم، گويند: دروغ مى‌گويى، بلكه تو آن كار را كردى تا بگويند بخشنده‌اى، و مردم گفتند! سپس دستور دهند او را به رو بكشند و بعد به دوزخ افكنند.»[2]، «اينان نخستين كسانى هستند كه در آتش دوزخ بسوزند.»[3].

بديهى است كه مردم در اين نيّت‌هاى خراب چيزى را با خداى سبحان در پرستش شريك دانسته‌اند. رسول خدا 6 اين صفت ناپسند را به پرستش بت‌ها تشبيه كرده است و آن را «شرك اصغر»[4] ناميده است.

علماى اخلاق به خصوص محاسبى و غزّالى چندين فصل مهم را به بحث منابع اين فساد قلبى و اشكال آن و داروهاى معالج آن اختصاص داده‌اند. و چون هدف اصلى ما استنباط مبادى عمومى موجود در قرآن است، از اين‌رو خواننده را به اين دو مؤلّفه، نسبت به تمام مسائل تفصيلى ارجاع مى‌دهيم.

ه- اخلاص نيّت با انگيزه‌هاى مختلط

[1] - ر ك: تفسير قرطبى: 1/ 18؛ سنن نسائى( گزيده): 6/ 23، حديث 3137؛ صحيح مسلم: 3/ 1513، حديث 1905؛ سنن كبرا:

3/ 17، حديث 4345؛ جامع العلوم و الحكم: 1/ 15؛ التّرغيب و التّرهيب: 1/ 28، حديث 28 و 177؛ نيل الأوطار: 8/ 34.

[2] - ر ك: صحيح مسلم: 3/ 1513، حديث 1905؛ منية المريد: ص 134؛ تفسير قرطبى: 1/ 18؛ سنن نسائى( گزيده): 6/ 23، حديث 3137؛ سنن كبرا: 3/ 17، حديث 4345، و 5/ 30، حديث 8083، و 6/ 477، حديث 11559؛ مسند احمد: 2/ 321، حديث 8260؛ بحار الأنوار: 67/ 249؛ التّرغيب و التّرهيب: 1/ 29؛ نيل الأوطار: 8/ 34.

[3] - ر ك: منابع قبلى، و صحيح ابن حبان: 2/ 137؛ المستدرك على الصّحيحين: 1/ 579، حديث 1527؛ موارد الظّمآن:

1/ 619؛ التّخويف من النّار: 1/ 205؛ سنن نسائى( گزيده): 4/ 591؛ بحار الأنوار: 69/ 305.

[4] - ر ك: مسند احمد: 5/ 428- 429 از حديث محمود بن لبيد بن عقبة بن رافع اوسى اشهلى( مترجم عربى). ر ك: زبدة البيان، ص 136؛ الثّمر الدّانى: ص 678؛ مستدرك الوسائل: 1/ 107؛ حاشيه ردّ المختار: 6/ 747؛ عوالى اللئالى: 2/ 74؛ سبل السّلام: 4/ 185؛ بحار الأنوار: 69/ 266؛ عدّة الداعى: ص 214؛ منية المريد: ص 317.