و همين‌طور يگانه مبدأ اخلاقى در جاى خود در مقابل مبادى بى‌شمار مخالف خود مى‌ماند و اين همان چيزى است كه قرآن كريم بدان اشاره نموده است: «وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ.»[1].

در اين صورت، از گزافه‌گويى و نابخردى است كه به شمارش كامل تمام انحرافات شروع كنيم و يا حتّى اصناف كلّى را براى انواع مختلف اين مجموعه برشماريم.

و چون طبيعت موضوع تنظيم دقيقى بر اين منوال را نمى‌پذيرد، بنابراين ما بر ابراز حالات روشن آن‌كه قرآن كريم و حديث روى آن تكيه كرده، بسنده مى‌كنيم. كه عبارت است از نيّت ضرررسانى و نيّت فرار از وظيفه و نيّت دسترسى بر كسب نامشروع و نيّت خشنودى مردم (رياكارى).

1- نيّت زيان‌رسانى:

در زمينه اجتماعى معروف است كه شريعت اسلام مجموعه‌اى از قوانين را مطرح كرده است كه اگر درست تطبيق شود، بدون هيچ نوع كوتاهى، به آفرينش مجتمع نيرومند، خوشبخت متعهّد و درخشانى مى‌انجامد كه در آن واحد به عدالت و رحمت حكم خواهد كرد.

ولى از سوى ديگر ما مى‌دانيم كه برترين آيين دنيا وقتى كه فاقد اراده نيكو و پاكى در نزد مردم باشد، از اين‌كه خود را بر مردم منطبق كند، ناتوان است و يا با كسانى كه دعوت بر تطبيق با آن هستند، انطباق پيدا كند.

به راستى بدترين روش براى تخريب هر آيينى در مواجهه با آن با مقاومت سرسختانه تجسّم پيدا نمى‌كند و يا باعث غفلت از عمل به آن نمى‌شود؛ البتّه گاهى اين خود راه ديگرى براى بزرگداشت قداست آن آيين مى‌گردد تا مبادا طهارت نظرى آن آلوده گردد. و عمل به آن را با شادابى بيشتر اشخاص محدود مى‌سازد، و علاوه بر اين‌ها قداست خويش را به دست روزگار مى‌سپارد تا وقتى كه مى‌خواهند عمل كنند، بر پايه‌اى استوار مبرهن گردد.

ولى بدترين و زيان‌بخش‌ترين موضع‌گيرى‌ها نسبت به يك آيين آن است كه در مواجهه با

[1] - انعام( 6) آيه 153: اين راه مستقيم من، راه توحيد، راه حق و عدالت، راه پاكى و تقواست. از آن پيروى كنيد و هرگز در راه‌هاى انحرافى و پراكنده گام ننهيد كه شما را از راه خدا منحرف و پراكنده مى‌كند و تخم نفاق و اختلاف را در ميان شما مى‌پاشد.