ج- اعتبارات نتايج و پيآمدهاى عمل‌

نتايج طبيعى: وقتى كه با دقّت به اين آخرين مجموعه بنگريم، قبل از هرچيز نسبت كمى از نصوص را مى‌بينيم كه به چيزى اهتمام مى‌ورزند كه ما بدان‌ها به‌طور عام نام «مجازات طبيعى» را اطلاق مى‌كنيم، يعنى نتايج سودمند و يا زيان‌بخشى كه همواره از راه و رفتار اخلاقى ما در شرايط عادى صادر مى‌شود، هم‌چون صحّت و بيمارى در نظام زندگى مادّى‌مان، بدون اين‌كه برحسب ظاهر از طرف خواست بالا دخالتى حاكم بر طبيعت صورت بگيرد.

البتّه در نظم و نسق اين انديشه و افكار مى‌توانيم دو نوع از عوامل محرّك فردى يا عمومى را بشناسيم. امّا آن‌چه از توصيه‌هايى كه به خاطر خير فردى صورت گرفته و از عمل به آن‌ها نتيجه‌اش عايد فرد مى‌شود، ما جز چهار مورد را نيافتيم كه عبارتند از:[1]

- «وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً.»[2].

- «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ.»[3].

- «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ.»[4].- «ذلِكَ أَدْنى‌ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً.»[5].

[1] - چه‌بسا مورد پنجمى را بر آن‌ها بيفزاييم، در صورتى كه از روى برخى از تفسيرها به برهانى متمسّك شويم كه قرآن كريم آن را به مصلحت يك‌همسرى دانسته و از چندهمسرى مانع شده است؛ آيه 3، سوره نساء:« ذلِكَ أَدْنى‌ أَلَّا تَعُولُوا»: اين كار( انتخاب يك همسر ...) از ظلم و انحراف بهتر مانع مى‌شود. واقعيّت مطلب اين است كه تعداد اندكى از مفسّران معتقدند كه اين عبارت ناظر بر عوامل اقتصادى است، يعنى:« آنان از هر نوع بار سنگين خانوادگى بركنار مى‌شوند.». ولى بيشتر مفسّران و صاحب‌نظران آن‌ها برآنند كه منظور عوامل اخلاقى است. به اين معنى:« دورى كنيد از اين‌كه ممكن است باعث ارتكاب ظلم و ستم گرديد.». و اين روش در تفسير دقيق‌تر است، زيراكه به قواعد تركيب بيشتر حرمت نهاده است، بنابراين؛ كلمه‌« أَلَّا تَعْدِلُوا»* معناى اوّل را نمى‌پذيرد، مگر اين‌كه متضمّن مفعول به مستقيمى باشد كه آن در عبارت وجود ندارد.

[2] - نساء( 4) آيه 5(- يك ب): اموال و ثروت‌هاى خود را به دست افراد سفيه نسپاريد، خدا اين سرمايه را قوام زندگى شما قرار داده است.

[3] - مائده( 5) آيه 101(- يك ب): اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از امورى كه افشاى آنها باعث ناراحتى شما مى‌شود، پرسش نكنيد.

[4] - احزاب( 33) آيه 59: اى پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو! روسرى‌هاى بلند خود را بر خويش فروافكنند.

[5] - احزاب( 33) آيه 59(- يك ب): اين كار براى اين‌كه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند، بهتر است، و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.