مقدّمه به قلم استاد

دكتر سيّد محمّد بدوى‌

با اين رساله دانشگاهى دوبار زيسته‌ام؛ يك‌بار در اثناى تأليف و يك‌بار در خلال ترجمه آن.

امّا راجع به تأليف آن؛ اوايل چله‌ها بود و جنگ جهانى دوم- پس از شكست فرانسه و نااميدى متّحدين از جلوگيرى طغيان آلمان نازى- به شدّت در اروپا گسترش مى‌يافت. من با ديگر دانشجويان عرب در پاريس از محضر استاد بزرگوار مى‌خواستيم كه وظيفه ما را در وقت گرفتارى و شدّت تعيين كنند و استاد ما را در مناسبت‌هاى دينى و عربى در منزل خودش جمع مى‌كرد، تا جاى خالى كمبودهاى فضاى خانواده را كه به خاطر دورى از وطن داشتيم، پر كند. و ما در خدمت ايشان از ميهمان‌نوازى عربى برخوردار شده و از سخنان و مناقشات ايشان در ارتباط با دين و دانش و سياست بهره‌مند مى‌شديم. و آن بزرگوار از نظرات مختلف ما هرگز دلتنگ نمى‌شد، بلكه با روحيه‌اى عالمانه و پرتوافكن جواب مناسب مى‌داد و با بزرگوارى و سعه صدر برخورد مى‌نمود، و هم‌چنان ادامه مى‌داد تا ما را به مطلب موردنظر خود كه مستند بر برهان علمى و منطقى بود، قانع مى‌كرد.

بعدها كه به افتخار دامادى ايشان رسيدم و رابطه ما محكمتر شد و مجموعه تلاش‌هاى ايشان را از نزديك لمس كردم و خطوطى را كه از مدّت‌ها پيش براى انتشار پيام اسلام در جهان غرب ترسيم كرده بود، به خوبى شناختم و فهميدم كه ايشان از همان زمان دانشجويى‌اش در دانشگاه الأزهر، زبان فرانسه را به دقّت آموخته است، براى اين‌كه امروز آمادگى داشته باشد تا وظيفه علمى و دينى خود را انجام دهد. هنوز به خاك فرانسه قدم نگذاشته بود، كه شروع به تحقّق بخشيدن آرمان‌هاى خود نمود؛ و هم‌چون ديگران آماده‌سازى رساله دكتراى خود از