استعاره عجيب. «بيد» (بر وزن ديد) جمع بيداء و اخاديد: كانالها و نهرهاست.

سهد

بر وزن شرف و سها- به ضم اوّل- بيدار ماندن سه مورد از اين مادّه در «نهج» آمده است. در فراق حضرت فاطمه 4 خطاب به رسول الله فرموده: «امّا حزنى فسرمد و امّا ليلى فمسهّد الى ان يختار الله لى دارك التى انت بها مقيم» خ 202، 320، «تسهيد» بيدار گذاشتن است يعنى غصّه‌ام دائمى است شبم بيدار مانده شده است تا وقتى كه خداوند براى من اختيار كند خانه‌اى را كه تو در آن قرار گرفته‌اى. اين كلمه در «سعدان» نيز گذشت. و در وصف اهل جاهليت فرموده: «نومهم سهود و كحلهم دموع بارض عالمها ملجم و جاهلها مكرّم» خ 2، 47، خوابشان بيدارى و سرمه‌شان اشكها بود در زمينى كه دانايش زبانبسته و نادانش محترم بود.

سهر

(بر وزن شرف) بيدار ماندن در شب:

«سهر الرجل سهرا: لم ينم ليلا»

از اين مادّه هفت مورد در «نهج» آمده است در وصف گذشتگان از صحابه فرموده: «مره العيون من البكاء خمض البطون من الصيام. ذبل الشفاه، من الدعاء صفر الالوان من السهر» خ 121، 178، آزرده چشم بودند از كثرت گريه. لاغر شكمان از طعام، پلك خشك شدگان از دعا، و زرد چهرگان از بيدار ماندن بودند. «ساهر» بيدار مانده چنانكه در خ 93 آمده است.

سهل

هموارى و آسانى و نرمى، مثل زمين هموار و كار آسان و چيز نرم دوازده مورد از اين ماده در «نهج» آمده است، درباره تقوى فرموده: «فمن اخذ بالتقوى عزبت عنه الشدائد بعد دنوّها... و اسهلت له الصعّاب بعد انصابها» خ 198، 313، هر كه تقوى را پيشه كند، شدائد بعد از نزديك شدن از او دور مى‌شود و سختيها بعد از ناراحت كردنش بر او آسان مى‌شود، «اسهل» در اينجا لازم آمده است.

درباره كوهها فرموده: «فمضت رؤسها فى الهواء ورست اصولها فى الماء فانهد جبالها عن سهولها و اساخ قواعدها فى متون اقطارها» خ 211، 328، يعنى سرهاى كوهها در هوا بالا رفت و ريشه‌هاى آنها در آب ثابت ماند و خداوند كوههاى زمين را از هموارهاى آن مرتفع نمود و پايه‌هاى آنها را در متن اطراف زمين رسوخ داد.

سهم

تير معروف. و تير قرعه و نيز به معنى حصّه آيد، سيزده مورد از اين ماده‌