نام کتاب : مفردات نهج البلاغه نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 1 صفحه : 27
رسول
الله اذا احّمر البأس و احجم الناس قدّم اهل بيته... لكن آجالهم عجّلت و منيّته
اجلّت» نامۀ ۹، ۳۶۹.
مراد از ضمير «آجالهم» عبيدة بن حارث، و حمزة و جعفر بن ابى
طالب است، و ضمير «منيّته» به خود حضرت راجع است، يعنى چون جنگ شدت مىيافت و مردم
ساكت مىشدند، رسول خدا ص اهل بيت خويش را در جنگ مقدم مىكرد...
اما اجل و شهادت آنها به زودى رسيد ولى مرگ من وقتدار شد و
به تأخير افتاد در جملۀ «كفى بالاجل حارسا» حكمت ۳۰۶ مراد مدت عمر انسان و رسيدن به
آخر است.
«آجل»:
وقتدار و مدّتدار «و اعلموا عباد الله انّ
المتقين ذهبوا بعاجل الدنيا و آجل الآخره»
نامه ۲۷، ۳۸۳ خطاب به محمّد بن ابى بكر است
اجل
(بر وزن عقل) علت و جهت. اين لفظ فقط دو بار در «نهج» آمده
است يكى در خطبۀ ۲۱۰، ۳۲۷ و ديگرى
دربارۀ گناهكار فرموده: «يكره الموت لكثرة ذنوبه و يقيم
على ما يكره الموت من اجله» ح
۱۵۰، منظور از «ما» گناه است. يعنى به علت كثرت گناهان از مرگ
مىترسد، و به گناهيكه به سبب آن از مرگ كراهت دارد ادامه مىدهد.
آجن
آبى كه رنگ و طعم آن متغيّر شده و نوشيدنى نيست «اَجَن الماء:
تغيّر طعمه و لونه» اين لفظ سه بار در «نهج» به كار رفته است. امام صلوات الله
عليه در بارۀ خلافت بعد از رحلت رسول الله 6 فرمود: «هذا
ماء آجن و لقمة يغضّ بها آكله» خ ۵،
۵۲ خلافت و ولايت امر، آبى است رنگ و طعم تغيير يافته و لقمهايست كه
خورندهاش گلوگير مىشود و نيز در خ ۱۷ و ۱۴۴.
اُحُد
كوه معروفى است كه در مدينه بعلت بريده شده از كوههاى ديگر
«احد» ناميده شده و جنگ تاريخى احد در كرانۀ آن واقع شده است و دو بار در
«نهج» ديده مىشود، يكى آنجا كه فرموده: چون آيۀ «الم
أَ حَسِبَ النّٰاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنّٰا وَ هُمْ
لاٰ يُفْتَنُونَ» نازل شد دانستم تا رسول
خدا ص در ميان ماست فتنهاى نخواهد آمد، گفتم: يا رسول الله؟ اين فتنه چيست؟ كه
خدا به شما خبر داده است؟ فرمود:
«يا
على انّ امتّى سيفتنون بعدى» گفتم: يا
رسول الله: «او ليس قد قلت يوم أحد... أبشر
نام کتاب : مفردات نهج البلاغه نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 1 صفحه : 27