كاملى است كه بر پيامبر نازل شده است. در برخى روايات آمده است كه همان روز اول بعثت، جبرئيل نماز و وضو را طبق آيين اسلام به پيامبر تعليم نمود، زيرا «لا صلاة إلّا بفاتحة الكتاب»، بنابراين سوره مذكور به طور كامل نازل شد[1].

در مورد پرسش دوم: يعنى نزول قرآن در شب قدر و تعارض آن با نزول تدريجى، گفت‌وگو بسيار است و آراى مختلف در اين زمينه عرضه شده است كه خلاصه‌اى از آن را در ذيل مى‌آوريم:

نظر اول: آغاز نزول قرآن در شب قدر بوده است، چنان‌كه از ظاهر آيه‌ «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...»[2] به دست مى‌آيد. بيشتر محققين اين رأى را برگزيده‌اند. زيرا معاصرين نزول آيه از واژه قرآن، قرآن كامل را نمى‌فهميدند. بر اساس اين نظر آيه مذكور ابتداى نزول را مى‌رساند. ازاين‌رو بيشتر مفسرين آيه شريفه را اين‌گونه تفسير كرده‌اند: «... أي بدء نزول القرآن فيه»[3] مگر كسانى كه متعبّد به ظاهر رواياتند[4]. روايات درباره تفسير قرآن، حجيّت تعبّديّه ندارند؛ زيرا تعبّد در مورد عمل است، نه در مورد عقيده و درك. مخصوصا اگر روايات با ظاهر لفظ مخالف بوده و نياز به تأويل داشته باشند. به علاوه اين قرآن با الفاظ و عبارات و خصوصياتش نمى‌تواند يك‌جا و در يك شب نازل شده باشد، مگر آن كه به تأويل دست بزنيم. مثلا در قرآن از گذشته‌اى خبر مى‌دهد كه نسبت به اولين شب قدر، آينده دور محسوب مى‌شود. براى مثال:

[1] التمهيد؛ ج 1، ص 110.

[2] بقره 2: 185.

[3] زمخشرى گويد:« ... و معنى( انزل فيه القرآن) ابتدئ فيه انزاله»( الكشاف؛ ج 1، ص 227). بيضاوى گويد:« ... اى ابتدئ فيه انزاله ...»( انوار التنزيل؛ ج 1، ص 217). شيخ محمد عبده گويد:« المراد بانزال القرآن فيه، بدؤه و أوله»( تفسير المنار؛ ج 2، ص 158). مراغى گويد:« اى هذه الأيام هى شهر رمضان الذى بدء فيه بانزال القرآن»( تفسير المراغى؛ ج 2، ص 73). ابن شهرآشوب گويد:« القرآن في هذا الموضع لا يفيد العموم و الاستغراق و انما يفيد الجنس، فأي شي‌ء نزل فيه فقد طابق الظاهر»( متشابهات القرآن؛ ج 1، ص 63) و نيز گويد:« شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ اي ابتدئ نزوله»( المناقب؛ ج 1، ص 150) و هكذا قال المفيد في شرح العقائد( تصحيح الاعتقاد؛ ص 58) و السيد المرتضى في اجوبة المسائل الطرابلسيّات الثالثة ضمن المجموعة الاولى من رسائل الشريف المرتضى؛ ص 405- 403.

[4] تفسير صافى؛ مقدمه نهم. كنز الدقائق مشهدى؛ ج 1، ص 430. تفسير عياشى؛ ج 1، ص 80. تفسير قمى؛ ج 1.

ص 66.