بود. معنويّتى كه درون‌ها را به كلّى از آلايش‌ها و تيرگى‌ها پاكيزه ساخته به آفاقى تابناك هدايت مى‌نمود و انسان‌ها كه تشنه چنين آب زلال و گوارايى بودند، گمشده خود را در شريعت اسلام يافتند و از جان و دل آن را پذيرفتند.

بر پايه تعاليم قرآن كريم، دين نيامده كه بر مردم دشوارى تكليف را تحميل كند، بلكه آمده تا آنان را از بار سنگين تيرگى درون رهايى بخشد.

«ما يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ‌[1]؛ خداوند نمى‌خواهد بر شما تنگ بگيرد، بلكه مى‌خواهد شما را پاك و نعمت خود را بر شما كامل نمايد، باشد تا سپاس‌گزار باشيد».

«هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ‌[2]؛ او [خداوند] از ميان مردم جاهل پيامبرى از خودشان برگزيد، تا آيات او را بر آنان بخواند و آنان را پاك سازد و كتاب [شريعت حق‌] را به آنان بياموزد، و بينش حكمت را در دل آنان بيفروزد، گرچه پيش از اين در گمراهى آشكارى به‌سر مى‌بردند».

اين آيه به سه مطلب اساسى اشاره دارد:

1. تزكيه، پاك‌سازى درون و آراسته نمودن شخصيّت والاى انسانيت كه در پس پرده كالبد جسمانى او نهفته است.

2. تعليم كتاب، يعنى شريعت كه حاوى نبشته‌هاى تكليفى و تشريعى است.

3. آموزش حكمت، يعنى بينش درونى كه مايه آراسته شدن رفتار و كردار انسان مى‌باشد و همين بينش درونى غاية الغايات است كه آدمى را به اوج كرامت انسانى مى‌رساند.

«يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً وَ ما يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ‌[3]؛ خداوند هر كه را بخواهد [- شايسته ديد]؛ بينش حكمت را به او ارزانى مى‌دارد و هر كه اين بينش را دريافت نمود، هرآينه بر انباشته‌اى از ارزش‌ها دست يافته، كه به اين حقيقت جز صاحبان خرد پى نمى‌برند».

[1] مائده 5: 6.

[2] جمعه 62: 2.

[3] بقره 2: 269.