آورده‌ايم.

3. اين حروف صرفا حروف مجرده هستند با همان خاصيّت آوائى كه دارند، چيزى جز آن در بر ندارند؛ نه رمز و اشاره‌اند و نه معنايى جز خاصيّت آوائى دارند.

آرى حكمت آوردن اين حروف در اوايل اين سوره‌ها از محدوده ألفاظ و أصوات تجاوز نمى‌كند.

زمخشرى گويد: «اين چهارده حرف- كه نصف حروف هجا هستند- كاملا نيمى از صفات حروف را دارا هستند: نيمى از حروف «مهموسه»: «ص. ك. ه. س. ح» و نيمى از حروف «مجهوره»: «أ. ل. م. ر. ع. ط. ق. ى. ن» و نيمى از حروف «شديده»:

«أ. ك. ط. ق» و نيمى از حروف «رخوه»: «ل. م. ر. ص. ه. ع. س. ح. ى. ن» و نيمى از حروف «مطبقه»: «ص. ط» و نيمى از حروف «منفتحه»: «أ. ل. م. ر. ك. ه. ع. س. ح.

ق. ى. ن» و نيمى از حروف «مستعليه»: «ق. ص. ط» و نيمى از حروف «منخفضه»:

«أ. ل. م. ر. ك. ه. ى. ع. س. ح. ن» و نيمى از حروف «قلقله»: «ق. ط» ... سپس گويد:

«چه بزرگ است خداوندى كه حكمتش در هر چيزى دقّت نشان داده است»[1].

برخى گفته‌اند: از آن جهت نصف حروف الفبا را آورده تا به عرب بگويد اگر راست مى‌گوييد كه اين كلام بشر است و از همين حروف تركيب يافته، پس شما نصف حروف ديگر را بيفزاييد و سخنى اين‌چنين بياوريد. بدر الدين زركشى اين قول را از قاضى ابو بكر باقلانى نقل مى‌كند. سپس مى‌گويد: «اين حروف به گونه‌هاى مختلف آورده شده است: «كاف و نون» بيش از يك‌بار نيامده. «عين و ياء و هاء و قاف» دو بار. «صاد» سه بار. «طاء» چهار بار. «سين» پنج بار. «راء» شش بار. «حاء» هفت بار. «الف و لام» سيزده بار. «ميم» هفده بار». زركشى اضافه مى‌كند: «يكى از اسرار دقيق اين حروف، آن كه هر سوره بيشترين كلمات آن با همان حرفى كه در ابتداى آن واقع شده، تركيب يافته است. مثلا سوره «ق» بيشترين كلمات مشتمل بر حرف «قاف» را داراست؛ مانند: قول. قرب. تلقى. رقيب. سابق. قرين. القا. تقدم.

متّقين. قلب. قرن. تنقيب. قتل. تشقّق. بسوق. رزق. قوم ... و امثال آن، و اين خود

[1] تفسير كشاف، ج 1، ص 31- 29 با كمى اختصار. البته برخى صفات را فروگذار كرده كه در پاورقى تفسير تكميل شده و ما آن را به طور كامل در التمهيد، ج 5، ص 306 آورده‌ايم.