نام کتاب : علوم قرآنى نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 280
معناى يادشده را افاده نمىكند.
اكنون چرا مانند ابو الحسن اشعرى (متوفاى 324) كه شيخ اهل سنت و جماعت و سركرده
اشاعره تا امروز بشمار مىرود، اين آيه را دگرگون ساخته، آن را به معناى «رؤيت
بصر» گرفته است؟! اشعرى مىگويد: «نظر سهگونه است: نظر اعتبار، نظر انتظار و نظر
رؤيت». آنگاه گويد: «نظر اعتبار (عبرت جستن) در قيامت جايى ندارد. نظر انتظار با
حرف «الى» مقرون نگردد؛ مانند آيه «فَناظِرَةٌ
بِمَ يَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ»[1] پس مراد از آيه چيزى جز نظر رؤيت نباشد».
در
جواب اين پرسش كه چرا «الى ثواب ربها» را تقدير نگيريم؟ مىگويد: «در قرآن خالى از
اين تقدير آمده، بايد به ظاهر كلام بسنده شود». در پاسخ از آيه
«لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ»[2]
مىگويد: «مقصود درك بصرى در اين جهان است نه جهان آخرت.
يا
آنكه كافران از درك لذّت رؤيت پروردگار، در دو جهان محرومند»[3].
ولى
او ندانسته كه نظر توقّع (چشمداشت) در كلام عرب با حرف «الى» استعمال مىشود.
شاعر عرب مىگويد:
و
در سخن دخترك (سرويّه)، نظر به سوى خدا و مردم، هر دو يكنواخت، با حرف «إلى» قرين
بود و آيه كريمه از همين قبيل است.
همچنين
آيه «الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى»[5]
روشن است كه مقصود سلطه و استيلاء بر عرش تدبير است. «عرش» كنايه از علم به تدبير
جهان مىباشد، كما اين كه «كرسى» كنايه از سلطه و فراگيرى سلطنت و حكومت پروردگار
است. استيلاء بر عرش تدبير همان «استواء على العرش» است. اين معنا هيچگاه موجب
شبهه نبوده است تا ارباب جدل آن را به ظاهر لفظى گرفته و به معناى تكيه زدن بر تخت
سلطنت پنداشته و لازمه آن را جسميت در ساحت قدس الهى دانستهاند.
ابن
بطوطه در سفرنامه خويش آورده: «وارد مسجد دمشق شدم، ابن تيميّه را بالاى منبر ديدم
سخن از جسميّت خدا مىگفت و از نشستن خدا بر تخت سلطنت