حضرت رضا عليه السلام فرمود: «ملاحظه مى‌كنيد كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله چنين افرادى را- كه پس از فتح مكه اسلام آوردند- از صحابه خود جدا ساخت.» فقها پس از شنيدن دلايل حضرت، آن را كامل دانسته، پذيرفتند.[1]

در اين روايت، حضرت با برداشت منطقى، دقيق و پذيرفتنى براى همه، امثال معاويه را از جرگه صحابه بيرون مى‌داند. علت اصلى آن هم، ناشايستگى اين‌گونه افراد است كه هرگز از علم و حكمت و اخلاق كريمانه حضرت، چيزى فرا نگرفته بودند، بلكه همواره درخلاف جهت اسلام حركت مى‌كردند. اين‌گونه افراد به ظاهر اسلام آورده بودند، ولى همواره با همان عقايد و افكار جاهلى مى‌زيستند و گاه در جرگه منافقان بودند تا اصحاب كبار.

3. صحابه از نگاه امام صادق عليه السلام‌

ابو جعفر كلينى به سند صحيح، از منصور بن حازم روايت مى‌كند كه وى از امام صادق عليه السلام پرسيد: آيا احاديثى كه صحابه از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل مى‌كنند، راست است يا به دروغ نسبت مى‌دهند؟ حضرت فرمود: «البته كه صادق و راست‌گو هستند.»[2]

بى شك، اين فرمايش- كه صحابه را به‌طور عموم، تصديق كرده و ستوده- ناظر به صحابه‌اى است كه از نظر اهل بيت عليهم السلام صحابى‌

[1] . عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 93.

[2] . كافى شريف، ج 1، ص 65: فأخبرنى عن أصحاب رسول الله صلى الله عليه و آله صدقوا على محمد صلى الله عليه و آله أم كذبوا؟ قال:« بل صدقوا.» قال: قلت: فما بالهم اختلفوا؟ فقال:« أما تعلم أنّ الرجل كان يأتي رسول الله فيسأله عن المسألة فيجيبه بالجواب، ثم يجيبه بعد ذلك ما ينسخ ذلك الجواب فنسخت الأحاديث بعضها بعضاً.»