مكه و برخى در مدينه و احيانا حضرت رسول در پيشامدهايى منتظر مى‌ماند تا آيه يا آياتى نازل شود، اين قبيل آيات در قرآن بسيار است. بعلاوه خود قرآن صريحا دلالت دارد كه به طور پراكنده نازل شده است: «وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا» آيه‌ «كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ ...» نشان مى‌دهد كه قرآن به طور پراكنده نازل شده است تا موجب استوارى قلب پيامبر گردد.[1]

نظر دوم. گروهى معتقدند كه در شب قدر هر سال، آن اندازه از قرآن كه نياز سال بود يكجا بر پيغمبر (ص) نازل مى‌شد، سپس همان آيات تدريجا در ضمن سال، بر حسب مناسبتها و پيشامدها نازل مى‌گرديده است. بر اين فرض، مقصود از شهر رمضان- كه قرآن در آن نازل شده است- و همچنين ليلة القدر، يك رمضان و يك ليلة القدر نيست، بلكه همه ماههاى رمضان و همه شبهاى قدر هر سال منظور است؛ يعنى نوع مقصود است نه شخص. اين نظر را به ابن جريح، عبد الملك بن عبد العزيز بن جريح (متوفاى 150)، نسبت داده‌اند و برخى ديگر از دانشمندان نيز با آن موافقند.[2] اين نظر با ظاهر تعبير قرآن- چنانكه گذشت- منافات دارد و تمام اعتراضاتى كه بر نظر پنجم وارد است بر اين نظر نيز وارد است.

نظر سوم. مقصود از «أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» انزل فى شأنه يا فى فضله القرآن است. سفيان بن عيينه (متوفاى 198) مى‌گويد: «معنى الآية: انزل فى فضله القرآن». ضحاك بن مزاحم (متوفاى 106) مى‌گويد: «انزل صومه فى القرآن». برخى ديگر نيز آن را پذيرفته‌اند.[3] البته اين احتمال با آيه‌ «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» در سوره بقره ممكن است جور در بيايد، اما با آيات سوره دخان و قدر سازگار نيست.

نظر چهارم. بيشتر آيات قرآن در ماه مبارك رمضان نازل شده است كه برخى علما مانند سيد قطب آن را به صورت احتمال آورده‌اند؛[4] ولى هيچ نشانه‌اى براى اثبات اين نظر، در دست نيست. بعلاوه اين نظر مخصوص آيه سوره بقره است و شامل دو سوره قدر و دخان كه مى‌گويد ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم، نمى‌شود.

[1] . رسائل مرتضى؛ مجموعه 1، جواب مسائل طرابلسيّات 3، ص 403- 405.

[2] . رجوع كنيد به: تفسير كبير رازى؛ ج 5، ص 85 و الدر المنثور؛ ج 1، ص 189 و تفسير طبرسى؛ ج 2، ص 276 و الاتقان؛ ج 1، ص 40.

[3] . تفسير طبرسى؛ ج 1، ص 276 و الكشاف؛ ج 1، ص 227 و الدر المنثور؛ ج 1، ص 190 و تفسير كبير رازى؛ ج 5، ص 80.

[4] . سيد قطب؛ فى ظلال القرآن؛ ج 2، ص 79.