تعدد نام برخى سوره‌ها

بيشتر سوره‌ها فقط يك نام دارند؛ اما برخى دو يا سه يا بيشتر كه اين تعدد در نام به جهات خاصى بوده‌است. در اينجا به‌عنوان نمونه به سوره‌حمد اشاره مى‌كنيم. جلال‌الدين سيوطى بيش‌از بيست نام براى اين سوره آورده‌است؛ اما اين سوره علاوه بر حمد، سه نام معروف دارد كه در ذيل به آنها و وجه تسميه هر كدام مى‌پردازيم:

الف) فاتحةالكتاب: از آن جهت بدين نام خوانده شده كه نخستين سوره قرآن است، نه آنكه فقط در مصحف شريف به‌عنوان اولين سوره ثبت شده، بلكه اولين سوره كاملى است كه از آسمان فرود آمد.

ب) أمّ‌الكتاب: أمّ به‌معناى مقصد و هدف است و سوره حمد بدين جهت امّ‌الكتاب خوانده شده كه تمام اهداف و اغراض قرآنى در اين سوره كوتاه فراهم شده‌است. ازاين‌رو اين سوره را افضل سُوَر قرآنى به‌شمار آورده‌اند.

ج) السبع المثانى: چون سوره حمد مشتمل بر هفت آيه و از سوره‌هاى كوتاه است- كه به آنها مثانى گفته‌مى‌شود- السبع المثانى خوانده شده است. مثانى به معناى قابل تكرار است كه سوره‌هاى كوتاه بيش از سوره‌هاى بلند تلاوت مى‌شوند.

نمونه‌هايى از نام‌هاى متعدّد سوره‌ها در زير ارائه مى‌شود:

توبه (برائت) نبأ (عمّ)

اسراء (سبحان، بنى‌اسرائيل) بيّنه (لم يكن)

نمل، (سليمان) ماعون (دين، أرأيت)

غافر (مؤمن) مسد (تبّت)

فصّلت (سجده) توحيد (إخلاص)