«انَّ رُوْحَ القُدُسِ ينفث في رُوعي؛[1] روح‌القدس بر درون من مى‌دمد.» (از همين‌جا روشن مى‌شود كه روح القدس غير از جبرئيل است).

2. خلق صوت: با رسيدن وحى به گوش پيامبر به‌گونه‌اى كه كسى جز او نشنود. اين‌گونه شنيدن صوت و نديدن صاحب صوت، مانند آن است كه كسى از پس پرده سخن مى‌گويد و به همين علت با تعبير «أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ» از آن ياد شده‌است. وحى بر حضرت موسى عليه السلام به‌ويژه در كوه طور چنين بود و نيز وحى بر پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در ليلة المعراج به همين‌گونه انجام گرفت.

3. القاى وحى به‌وسيله فرشته: جبرئيل پيام الهى را بر روان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرود مى‌آورد؛ چنانكه در قرآن آمده‌است:

«نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى‌ قَلْبِكَ ...؛[2] روح الامين آن‌را بر قلبت نازل كرد ...».

كيفيت نزول وحى‌

پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام نزول وحى مستقيم، بر خود احساس سنگينى مى‌كرد و از شدت سنگينى كه بر او وارد مى‌شد، بدنش داغ مى‌شد و از پيشانى مباركش عَرَق سرازير مى‌گشت. اگر بر شترى يا اسبى سوار بود، كمر حيوان خم مى‌شد و به نزديك زمين مى‌رسيد. على عليه السلام مى‌فرمايد: «موقعى كه سوره مائده بر پيامبر نازل شد، ايشان بر استرى به‌نام «شهباء» سوار بودند. وحى بر ايشان سنگينى كرد، به‌طورى كه حيوان ايستاد و شكمش پايين آمد. ديدم كه نزديك بود ناف او به زمين برسد، در آن حال پيامبر از حال رفت و دست خود را بر سر يكى از صحابه نهاد»[3]. عبادةبن‌صامت مى‌گويد: «هنگام نزول وحى، گونه‌هاى پيامبر صلى الله عليه و آله درهم كشيده مى‌شد و رنگ آن حضرت تغيير مى‌كرد. در آن حال، سر

[1] . الاتقان؛ ج 1، ص 44.

[2] . شعراء، 194- 193.

[3] . تفسير عياشى؛ ج 1، ص 388.