توانا ميشوى، من ترا شنوا، بينا، توانا ساختم، هر نيكى كه بتو رسد از جانب خداست و هر بدى كه بتو رسد از خود تو است و اين براى آنست كه من بكارهاى نيك تو از خودت سزاوارترم و تو بكارهاى زشتت از من سزاوار ترى و علت اين آنست كه من از آنچه ميكنم بازخواست نشوم ولى مردم بازخواست شوند.

شرح‌

- انسان با نيرو و نعمتى كه خدا باو عطا فرمود راه ميرود و مى‌بيند و ميشنود ولى باختيار خود گاهى راه مسجد و زمانى طريق ميخانه ميسپارد و در هر دو صورت نيروى گام برداشتنش از خداست ولى بايد انسان مسجد رفتنش را بخدا نسبت دهد و ميخانه رفتنش را بخود زيرا كه مسجد رفتنش بنيرو و بتوفيق و لطف خاص او باشد و ذات او خير محض است ولى ميخانه رفتنش از نظر اينكه نيرو و قدرت از خداست و آن نيرو را براى صرف در راه طاعت باو داده و بدان امر فرموده است ولى بنده آن را از راه مستقيم خود منحرف كرده و در راهيكه او نهى فرموده مصرف كرده است پس سزاوارست كه بخود او انتساب يابد سپس بطور تفريع يا تعليل ميفرمايد «من از آنچه ميكنم بازخواست نميشوم و مردم بازخواست شوند» زيرا آنچه او كرده خلقت بنده و اعطاء قدرت و اختيار است نسبت بوى كه همه خير است و احسان و نبايد از آن بازخواست نمود ولى آنچه بنده نافرمان بجا آورده صرف كردن نعمت منعم و خالق خويش است در راه خلاف رضاى او و ناسپاسى و كفران نسبت بوى كه عقلا موجب بازخواست و سؤالست.

باب امتحان و آزمايش‌

1-

امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ قبض و بسطى (تنگى و فراخى، بستن و گشودنى) نباشد جز آنكه براى خدا نسبت بآن خواست و حكم و آزمايش است:

2-

و فرمود: از آنچه خدا بآن امر كرده يا از آن نهى فرموده چيزى كه در آن قبض و بسطى باشد نيست مگر آنكه براى خداى عز و جل نسبت بآن آزمايش و حكمى است.

شرح‌

- قبض و بسط تقريبا مانند حركت و سكون است و داراى معنى عامى است كه بيشتر اوضاع‌