6-

فضيل گويد: بامام باقر عليه السلام عرضه داشتم: قربانت، اگر صلاح بدانيد بمن بفهمانيد كه آيا خداى- جل وجهه- پيش از اينكه مخلوق را بيافريند ميدانست كه يكتاست؟ زيرا دوستان شما اختلاف كرده، بعضى گويند: پيش از آنكه مخلوقى آفريند عالم بود و بعضى گويند معنى ميداند خلق ميكند است پس خدا امروز ميداند كه پيش از خلقت اشياء يگانه بوده و اينها گويند اگر ثابت كنيم كه او هميشه بيگانگى خود عالم بوده در ازل با او چيز ديگرى ثابت كرده‌ايم. آقاى من اگر صلاح دانيد بمن بياموزيد چيزى را كه از آن تجاوز نكنم: حضرت نوشت: خداى- تبارك و تعالى ذكره- هميشه عالم است.

شرح‌

- در نحوه علم خداوند بموجودات اقوال و وجوه بسياريست يكى از اساتيدم ميگفت: «من تا 32 قول پيدا كردم» مانند مشائيون سابق كه بمتابعت ارسطاطاليس علم را متقدم بر اشياء دانند و خدا را فاعل بالعناية و اثر افيون بمتابعت افلاطون قائل بمعيت علم با وجود اشيائند و اضافه علم را باشياء اضافه فاعليه دانند و محقق طوسى در اشارات راه ديگرى پيموده است، مرحوم صدر المتألهين سر دقيق و بحر عميق ديگرى كشف كرده است، خلاصه در ميان اين قائلين كسانى هستند كه گويند علم خداوند بدون وجود معلوم ممكن نيست اگر چه وجود انكشافى و نحوى از حصول باشد و گويا كسانى كه در اين چند روايت گفتند: علم خدا بمعنى فعل و خلق اوست همين مقصود را دارند، ولى امام (ع) بواسطه اينكه فهم سائل را كوتاه ميدانسته يا بواسطه اينكه سخن گفتن و تفكر در اين موضوع با ملاحظه عينيت ذات و صفات مشمول سخن از كيفيت است جواب اجمالى و سر بسته داده و قدم فرا گذاشتن را اجازه نفرموده است.

باب ديگرى كه از جمله باب اولست‌

1-

محمد بن مسلم گويد امام باقر (ع) در باره صفت خداى قديم فرمود: همانا او يگانه و توپر است؛