2. شرايط جسمى‌

نقص در جسم به طورى كه در انجام دادن وظايف مربوط به خلافت يا به طور كلى در ادامه‌ى خلافت، مانع ايجاد كند، كه مى‌تواند مربوط به حواس و يا اعضاء باشد «ماوردى»، موارد نقص در حواس را در سه دسته تفكيك مى‌كند: دسته‌ى اول؛ نقايصى است كه اثرگذارى آن بر تداوم خلافت يا قطع آن، در بين فقها اختلاف وجود دارد؛ مانند: سنگينى گوش يا گنگى بيان. دسته‌ى دوم؛ نقايصى كه مانع تداوم خلافت است؛ مانند زوال عقل و نابينايى. دسته‌ى سوم؛ شامل نقايصى مى‌شود كه در ايفاى وظايف خلافت، خللى ايجاد نمى‌كند؛ مانند: فقدان ذائقه و ...

موارد نقص در اعضا نيز به سه دسته تقسيم شده است: دسته اول؛ نقايصى است كه مانع ادامه خلافت نمى‌شود؛ مانند ناتوانى جنسى و ... دسته دوم؛ شامل مواردى است كه در انجام دادن وظايف مربوط به خلاف مؤثر است؛ مانند نداشتن دو دست يا دو پا.

دسته‌ى سوم؛ نقايصى كه محل اختلاف فقها بوده است؛ همانند: نداشتن يك دست و يا يك پا.

«قلقشندى»، يك مورد نادر را نيز اضافه مى‌كند و آن وجود جانشينى، همانند يا افضل از وى است كه دراين‌صورت، عزل خليفه قابل تصور مى‌باشد.[1] ج. وظايف خليفه مهمترين وظايف خليفه، طبق نظر فقهاى اهل سنت؛ همچون: ماوردى، ابن فرّاء و خنجى، عبارتند از: حفظ دين، صدور احكام، اجراى حدود، دريافت فى‌ء و صدقات، توزيع بيت المال، توجه به نصيحت ناصحان، رسيدگى به كارها و مراقبت در انجام آنها، پاسدارى از مرزها و جهاد با دشمنان اسلام. البته وظيفه‌ى خليفه با ميزان قدرت او ارتباط مستقيم داشت.[2]

[1] - القلقشندى، احمد بن عبد الله، مآثر الانافة فى معالم الخلافة، ج 1، ص 89.

[2] - ماوردى، صص 6- 15/ و ابن فراء، صص 28- 27/ و خنجى، ص 88.