پيش‌گويى روى‌دادهاى گوناگون آينده، به ويژه روى‌دادهاى طبيعى و سياسى- اجتماعى، اهميتى گاه سرنوشت‌ساز يافته است. آن‌گاه پيش‌بينى روش‌مند فراطبيعى نگرانه، در تبيين اسطوره‌اى جهان و ادوار گوناگون سير حوادث و نقش‌بازى شخصيت‌هاى فراتاريخى متبلور مى‌شد و جهان‌نگرى هرقوم چنين نظام‌مند مى‌گرديد. انسان‌ها اين‌گونه دريافته‌اند كه اگر آينده‌نگرى موضوعيت و حقيقت دارد، پس موضوع آن يعنى آينده، واقعيت و عينيت خاصى دارد كه گونه‌اى حتميت و تحقق‌پذيرى را به ذهن خطور مى‌دهد. ساختن چنين آينده‌اى فرصت و مجالى حياتى است كه نبايد آن را ناديده گرفت.

جبر و اختيار در خصوص امور آينده بايد به گونه‌اى متعادل مطرح شود، چنان‌كه قرآن مجيد در اين‌باره مى‌فرمايد:

إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ؛ 1

خدا حال قومى را تغيير نمى‌دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند.

اين مقاله به نقش و اراده انسان در ساخت فضاى ظهور و سهم او در مثبت‌سازى فضا و زمينه آن مى‌پردازد و البته فلسفه تاريخى آينده‌نگرى را به مجالى ديگر مى‌سپرد. گفتنى است كه انسان مختار، آينده‌سازى و آينده‌شناسى را ملازم يك‌ديگر مى‌انگارد و آينده‌گرايى هرگز به معناى پيش‌بينى براى آماده شدن منفعلانه در برابر آينده‌اى حتمى نيست.

با سيرى گذرا در كتب مقدس اديان و مذاهب جهان درمى‌يابيم كه مصلحى در آخر زمان ظهور مى‌كند و جهان آكنده از ظلم و بى‌عدالتى را به اصلاح و عدل ره مى‌نمايد. زبور داوود در اين باره آورده است: او «قوم‌ها را به انصاف داورى خواهد كرد.» و تورات اشاره مى‌كند: «اگرچه تأخير كند برايش منتظر باش؛ زيرا كه البته خواهد آمد.» و انجيل مى‌گويد: «آن‌گاه پسر انسان را ببينيد كه با قوت و جلال عظيم مى‌آيد.» اين تأكيد در كتاب مقدس هندوان در اين گزاره نقش بسته است:

«كالكى مظهر دهم ويشنو، در انقضاى عصر آهن، سوار بر اسب سفيد در حالى‌كه شمشير برهنه درخشانى به صورت ستاره دنباله‌دارى در دست دارد، ظاهر مى‌شود و شريران را تماما هلاك مى‌سازد.» در كتاب مقدس مانويه نيز آمده: «خرد شهر