عليه السلام- به گمان زياد- براى آينده بلند مدت بود؛ براى چه موقع؟ مختلف بود؛ اما هميشه بود. اين معناى مبارزه‌ى سياسى است.

همه كارهاى ائمه عليهم السلام- غير از آن كارهاى معنوى و روحى كه مربوط به اعلا نفس يك انسان و قرب او به خداست، بينه و بين ربه‌- يعنى درس، حديث، علم، كلام، محاجه با خصوم علمى، با خصوم سياسى، تبعيد، حمايت از يك گروه، در اين خط است؛ براى اين است كه حكومت اسلامى را تشكيل بدهند. اين، مدعاست. بله، اين مطلب مورد اختلاف نظر بوده و خواهد بود؛ بنده هم اصرارى ندارم كه درك و برداشت من قبول بشود، اصرار دارم كه اين سر نخ، مورد توجه دقيق قرار بگيرد و زندگى ائمه بازنگرى بشود. تلاشى كه ما در اين چند سال داشتيم، براى اين بوده كه اين مطلب را- چه نسبت به مجموع ائمه (عليهم السلام)، و چه نسبت به هر فردى از اين بزرگواران- با دلايل قابل قبول، مستند كنيم.

البته بعضى از دلايل، دلايل كلى است؛ مثل اينكه مى‌دانيم امامت، ادامه‌ى نبوت است، و نبى، اول امام است. إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ الْإِمَام‌ (2)- در كلام امام صادق (عليه الصلاه و السلام)- و رسول الله براى ايجاد نظام عدل و حق الهى قيام كرد، و آن نظام را با مبارزات پيگير خود به وجود آورد و تا بود، از آن حفاظت كرد. نمى شود كه امام- كه دنباله نبى است- از چنين نظامى غافل بماند. اين، يك استدلال كلى است؛ كه البته با بحث زياد و توجه به نكات گوناگون، اين استدلال را مى‌شود تعقيل كرد.

بعضى از دلايل هم دلايل صادره‌ى از كلمات ائمه عليهم السلام، يا از ارزش و منش زندگى آنها است؛ كه با توجه به اين نكته، و با تفطن به اين جهتگيرى، همه آنها معنا پيدا مى‌كند. و حقيقت اين است، كه يك مقدار هم در توجه با اين معنا، شرايط و اوضاع مى‌تواند كمك كند؛ كما اين كه آن زمان براى ما چنين چيزى بود- در داخل‌