اگر چه قبل از آن به ائمه، به صورت مبارزان بزرگى كه در راه اعلاى كلمه توحيد و استقرار حكومت الهى، فداكارى مى كردند، توجه داشتم، اما نكته اى كه در آن برهه ناگهان براى من روشن شد، اين بود كه زندگى اين بزرگواران، على رغم تفاوت ظاهرى- كه بعضى حتى از بخشهاى اين زندگى احساس تناقض كردند- در مجموع يك حركت مستمر و طولانى است، كه از سال دهم، يازدهم هجرت شروع مى شود، و دويست و پنجاه سال ادامه پيدا مى كند، و به سال دويست و شصت- كه سال شروع غيبت صغرى است- در زندگى ائمه خاتمه پيدا مى كند.

اين بزرگواران يك واحدند، يك شخصيتند، شك نمى شود كرد كه هدف و جهت آنها يكى است. پس به جاى اينكه بياييم زندگى امام حسن مجتبى عليه السلام را جدا، و زندگى امام حسين عليه السلام را جدا، و زندگى امام سجاد عليه السلام را جدا تحليل كنيم- تا احياناً در دام اين اشتباه خطرناك بيفتيم كه سيره اين سه امام، به اختلاف ظاهرى با هم، متعارض و متخالفند- بايد يك انسانى را فرض كنيم كه دويست و پنجاه سال عمر كرده، و در سال يازدهم هجرت قدم در يك راهى گذاشته، و تا سال دويست و شصت هجرى، اين راه را، طى كرده است.

تمام حركات اين انسان بزرگ و معصوم، با اين ديد قابل فهم و قابل توجيه خواهد بود. هر انسانى كه از عقل و حكمت برخوردار باشد- ولو نه از عصمت- در يك حركت بلند مدت، تاكتيكها و اختيارهاى موضعى خواهد داشت. گاهى ممكن است بداند كه تند حركت كنند، و گاهى كند، گاهى حتى ممكن است به عقب نشينى حكيمانه دست بزند؛ اما همان عقب نشينى هم از نظر كسانى كه علم و حكمت و هدفدارى او را مى دانند، يك حركت به جلو محسوب مى شود.