در زير شكنجه كشتند.[1] تأثير اين‌رويّه چنان بود كه در تاريخ ثبت گرديد كه:

تفتيش عقايد، به‌نحوى مهلك، كليسا را بى‌آبرو كرد.[2] به‌علاوه، كليسا در درگيرى‌ها و اختلافات مردم و كشورها به ايفاى نقش پرداخت، كه مورد اتهام جنگ‌افروزى قرار گرفت. پى‌يردوبوا (1255- 1321 م.)، كه از مدافعان اعتقادات مسيحيّت است و پيشنهاد مى‌كند كه مسيحيان زبان‌هاى شرقى را ياد بگيرند و مسلمانان را به آيين عيسوى درآورند، و حتى تأكيد مى‌كند كه زنان مسيحى پس از فراگيرى زبان مسلمانان به سرزمين‌هاى اسلامى اعزام شوند تا با ازدواج با مردان مسلمان، زمينه تسلط مسيحيّت را فراهم آورند، ولى درعين‌حال همين مسيحى متعصب مى‌گويد:

پاپ به سبب مقام مقدس خود بايد طلب بخشايش و نمازگزارى و داورى دينى و برقرارى صلح در ميان اميران كاتوليك را بر عهده گيرد، و بدين شيوه نفوس را به خدا اتصال دهد؛ اما پاپ، خود را موجد و معد و مجرى جنگ‌ها و مردم‌كشى‌هاى بسيارى معرفى مى‌كند و سرمشق بدى به وجود مى‌آورد، بر او است كه از امور دنيوى دورى كند و از انگيختن شرور بپرهيزد. اگر بدين امتياز بزرگ تمكين نكند، آيا به سبب آز و نخوت و جسارت و سوءاستفاده بى‌باكانه خود، مورد سرزنش مردم قرار نخواهد گرفت!؟.[3] و به خاطر اين‌رويّه كليسا بود كه دوبوا پيشنهاد كرد كه:

پاپ اقتدارات دنيوى خود را به پادشاه واگذارد.

از جمله انتقادات ويل دورانت به ارباب كليسا اين است كه:

كليسا حتى در ساعاتى كه صلح و صفا را موعظه مى‌كرد، در فرانسه قرن شانزدهم، مردم را به جنگ‌هاى مذهبى برمى‌انگيخت و در آستان قرن هفدهم، به جنگ سى‌ساله تشويق مى‌كرد.[4]

[1] - بازنز وبكر، تاريخ تحولات اجتماعى، ج 2، ص 143.

[2] - ويل دورانت، درآمدى بر تاريخ تمدن، ص 207.

[3] - بارنز وبكر، تاريخ انديشه اجتماعى، ص 328.

[4] - ويل دورانت، درآمدى بر تاريخ تمدن، ص 207.