در اين فصل مى‌كوشيم تا ضمن واكاوى تحولات پس از انقلاب، به مسائل ايران در دو دوره تثبيت و تداوم انقلاب اسلامى بپردازيم.

الف) دوره تثبيت نظام‌

به‌طوركلى دوره اول پس از انقلاب اسلامى كه دوره تثبيت نظام است، در قالب دو مقوله درخور بررسى است: يكى چالش حفظ و بقاى انقلاب و نظام جديد در برابر موانع داخلى (1359- 1357) و ديگرى چالش حفظ و بقاى انقلاب در مقابل موانع خارجى و داخلى (1367- 1359).

با پيروزى انقلاب اسلامى، پويش بيدارى ايرانيان كه در هويت و استقلال‌خواهى آنان ريشه داشت، فرصتى تاريخى پيش‌روى خود يافت كه از جنبش تنباكو در جستجوى آن بود. هويت و استقلال كه تا پيش از اين در بعد نفى نظام ظاهر مى‌شد، اين‌بار دستاوردى بزرگ براى انقلاب اسلامى به‌شمار مى‌آمد. تأكيد بر ماهيت اسلامى و ضداستعمارى انقلاب اسلامى در اين دوران، نشانه‌هايى از اولويت‌يافتن عناصر هويت و استقلال در مديريت كشور بود كه حركت به‌سوى پيشرفت را به‌دنبال داشت. اين نوع نگاه درحقيقت بدعتى در عرصه بين‌الملل بود و به همين دليل، هم از جانب نظام بين‌الملل و هم از درون، ازسوى برخى جريان‌هاى فكرى غرب‌گرا مورد هجوم واقع شد. بدين‌ترتيب، انقلاب اسلامى با چالش حفظ و بقاى انقلاب روبه‌رو گرديد.

يك. چالش حفظ و بقاى انقلاب و نظام جديد در برابر موانع داخلى (59- 57)

با پيروزى انقلاب اسلامى نياز به حفظ و تداوم انقلاب در عرصه داخلى و درپى آن نياز به امنيت و انسجام، بيشتر احساس شد؛ چراكه ناامنى‌هاى به‌وجودآمده بيش از هر چيز انقلاب را تهديد مى‌نمود. حوادث سال‌هاى اوليه انقلاب و درگيرى‌هاى خيابانى بيانگر اين مدعاست.

تأسيس نهادهاى انقلابى، مقابله با نيروهاى گريز از مركز، پيگيرى وظايف مشخص‌شده براى دولت انتقالى (با نظارت شوراى انقلاب)، زمينه‌سازى براى نهادينه كردن حضور مردمى‌