شهر كوفه كه قديمى‌ترين شهر شيعه‌نشين بود و نسبت جمعيت شيعيان به غير شيعيان چشمگير بود، چنين ساختارى داشت. خاندان‌ها و قبايل شيعه مذهب كوفه به‌طور معمول در محلات خاصى زندگى مى‌كردند كه آن محله‌ها به نام ايشان معروف گرديده بود. اين امر خود از ساختار اجتماعى شهر نشأت مى‌گرفت كه زيرساختى قبيله‌اى و عشيره‌اى داشت؛ به اين معنا كه اعضاى هر عشيره و خاندانى در يك محل و در كنار هم مى‌زيستند، به‌عنوان مثال يك محله شهر اختصاص به قبيله ازد داشت و محله‌اى ديگر، از آن قبيله نخع بود. اين ساختار اجتماعى خود موجب تفكيك ناخواسته مذهبى محلات شهر نيز مى‌شد؛ چون همان‌گونه كه ساختار عشيره‌اى شهر بر كيفيت سكونت ساكنين آن تأثير داشت، به همان نحو بر امور فرهنگى و مذهبى آنان نيز تأثيرگذار بود؛ يعنى در برخى قبايل و تيره‌ها كه تمايلات شيعى داشتند، همه اعضاى قبيله يا عشيره پاى‌بند به آن آيين قبيله بودند، از اين‌رو تا حدودى مى‌توان محلات شيعه‌نشين در شهر كوفه را شناسائى كرد؛ چراكه قبايل شيعه مذهب يا متمايل بدان، در كوفه و محل سكونت آن‌ها تقريبا شناخته شده است.

شمارى از قبايل ساكن در كوفه، از ديرباز به تشيع معروف بودند. از مهم‌ترين آن‌ها قبايل همدان، نخع، ازد، تيره‌هايى از حمير و نيز انصار مدينه را مى‌توان نام برد كه به تمايل به اهل بيت عليهم السّلام شهرت داشتند.[1] هريك از اينان در منطقه‌اى خاص از شهر سكونت كرده بودند؛ به‌طور مثال قبيله نخع از تيره مذحج در ضلع جنوبى شهر زندگى مى‌كردند و انصار در ضلع شرقى اسكان داشتند[2] و قبيله همدان، كه به تشيع معروف بودند در يك خيابان زندگى مى‌نمودند.[3] اين ساختار

[1] - ر. ك: جعفرى، تشيع در مسير تاريخ، ص 129.

[2] - هشام جعيط، كوفه پيدايش شهر اسلامى، ص 145.

[3] - طبرى، تاريخ، ج 3، ص 149.