دهنى، دانشمند بزرگ شيعى و از مردمان سيستان، نام برده كه بيش از 500 اثر مكتوب داشته است.[1] همين‌طور درباره وكيلان امام دوازدهم در سيستان مطالبى نقل شده است.[2]

تشيع در نواحى سند نيز كمابيش انتشار يافته بود. داعيان اسماعيلى در سال 270 ق، در اين ناحيه فعاليت داشتند و بعدها با قدرت يافتن دولت فاطمى در شهر ملتان، به نام خليفه فاطمى خطبه خوانده و اذان و اقامه به ترتيب مذهب شيعيان گفته مى‌شد.[3]

2. موقعيت اجتماعى‌

الف) زندگى شهرى‌

باتوجه به اطلاعات اندكى كه درباره وضعيت سكونت شيعيان در شهرهاى مختلف وجود دارد چنين به نظر مى‌رسد كه شيعيان از اين لحاظ در شهرهاى مختلف، موقعيت‌هاى متفاوتى داشتند. در شهرى مانند قم كه اكثريت قريب به اتفاق ساكنين شهر، شيعه مذهب بودند نحوه سكونت آنان با هيچ مشكل خاصى مواجه نبود و ويژگى معينى نداشت و مردم به راحتى در همه نقاط شهر زندگى مى‌كردند؛ اما اين وضعيت در شهرهاى ديگر، كه نسبت جمعيتى شيعه و سنى برابر بوده يا غير شيعيان برترى جمعيتى داشته‌اند به‌گونه‌اى ديگر بوده است. به‌طور معمول در اين شهرها شيعيان در محله‌هاى خاص خودشان، در داخل شهر سكونت داشتند كه كاملا از محله‌هاى سنى‌نشين جدا بودند. اين وضعيت به خصوص در شهرهاى بزرگى چون كوفه و بغداد به چشم مى‌خورد.

[1] - طوسى، همان، ص 132

[2] - ر. ك: جاسم حسين، تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم، ص 78.

[3] - مقدسى، همان، ص 481.