فصل اول: مفاهيم و تئورى‌هاى انقلاب‌

گفتار اول: تعريف انقلاب‌

پيش از بررسى انقلاب اسلامى، لازم است به «تعريفى توافقى» از انقلاب دست يابيم، تا بدانيم كه دقيقاً چه پديده‌اى را مطالعه مى‌كنيم.

براى تعريف انقلاب دو راه در پيش‌رو است:

1. نمونه‌هاى تاريخى و متحقق بررسى شود و با استخراج فصل مشترك آنها مفهومى به‌دست آيد كه تمامى اين مصداق‌ها را پوشش دهد.

2. مستقل از آنچه عرفاً از اصطلاح «انقلاب» مى‌شناسيم، تعريفى از انقلاب در حالت مطلوب آن ارائه كنيم و بكوشيم مصداق‌هاى گوناگون آن را در عالم واقع پيدا كنيم.

با آنكه روش دوم علمى‌تر و عقلانى‌تر به نظر مى‌رسد، اما كاربرد آن در حيطه مسايل جامعه‌شناسى سياسى ناممكن مى‌نمايد، چرا كه موضوع اين علم، بررسى رفتارهاى جمعى انسانى است كه به دست آوردن رابطه عقلى و علّى و معلولى براى آن بسيار ديررس است.

از سوى ديگر، مصداق‌هاى مفهوم انقلاب در عرف علوم سياسى معدودند، بنابراين استفاده از روش اول، سهل مى‌گردد. اين نمونه‌ها عبارتند از: انقلاب فرانسه، انقلاب روسيه، انقلاب چين، انقلاب كوبا، انقلاب نيكاراگوئه و انقلاب اسلامى ايران. اما پديده‌هاى ديگرى نيز هستند كه غالباً به طور ضمنى، كلمه انقلاب را تداعى مى‌كنند ولى در ماهيت و محتوا با انقلاب تفاوت اساسى دارند. برخى مصاديق اين پديده‌ها عبارتند از:

1. در سال 1999 م. ژنرال پرويز مشرّف، رئيس ستاد ارتش پاكستان، نواز شريف،