سيره امام حاكى از آن است كه ايشان رهبرى خويش را به تأييد شارع و به قبول مردم مستند كرده كه همان، ديدگاه سوم است؛ يعنى تأكيد بر نوعى مشروعيت الهى باواسطه و يا الهى- مردمى كه در آن بر «نقش مردم در مشروعيت حكومت اسلامى و نقش آنان در انتخاب و عزل حاكم و تعيين محدوده اختيارات او» (در قالب تدوين قانون اساسى) تأكيد گرديده است.

د) نقش مردم در حكومت اسلامى و مبانى نظرى آن از ديدگاه امام‌خمينى‌

امام‌خمينى مردم را يكى از پايه‌هاى حكومت اسلامى مى‌دانست و در بيانات خود همواره بر لزوم اتكاى حكومت به مردم، عدم‌تحميل بر مردم، رضايت مردم، نظارت مردم و ... تأكيد مى‌ورزيد.

گفتار امام مملو از عبارت «مردم» (1212 مورد) و «ملت» (1523 مورد) است و شايد به جرئت بتوان گفت كمتر فقيهى است كه مانند وى، مردم را واجد نقش دانسته و آنها را در نظر و عمل مورد خطاب و تكريم قرار داده باشد.

تبلور اصلى جايگاه مردم در انديشه سياسى امام‌خمينى، در دفاع ايشان از نظام «جمهورى اسلامى» است كه واژه جمهورى در آن تأكيدى است بر نقش مردم در حكومت اسلامى. امام‌خمينى كوشيد پيوند بين نظام اسلامى و مردم را در قالب مذكور صيانت و تقويت نمايد و به چالش با ديدگاه‌هايى برخيزد كه اسلاميت را مغاير با جمهوريت مى‌دانستند. افزون براين، او به تبيين ديدگاه خود درباره جمهوريت و وجوه تشابه و تمايز آن با دموكراسى و چگونگى رابطه اسلام و جمهوريت پرداخت كه در ادامه بدان اشاره مى‌كنيم. اما ابتدا به بررسى مبانى نظرى امام در دفاع از نقش مردم مى‌پردازيم.

1. مبانى نظرى امام در دفاع از نقش مردم در حكومت اسلامى‌

حال پرسش اين است كه دفاع امام از نقش مردم در حكومت، مبتنى بر چه مبناى نظرى مشخصى است؟ بى‌شك امام‌خمينى در جايگاه فقيهى شيعى ديدگاه‌هاى سياسى خود را از درون مبانى فقهى، كلامى و اصلى خود برگرفت. در يك جمعبندى از مباحث امام در مورد نقش مردم در حكومت، مى‌توان مبانى نظرى ايشان را بدين شرح دانست.