است؛[1] نوفلى نيز همين حكم را دارد.

ولى دلالت حديث محل اشكال است زيرا به فرموده امام راحل‌[2] در معناى «حُداء» چند احتمال وجود دارد:

1. حُدا يعنى راندن شتران به هر وسيله‌اى (چه با صوت چه با ابزار ديگر)؛

2. حُدا يعنى راندن شتر به مطلق صوت (غنايى و غير آن)؛

3. حُدا يعنى راندن شتران با غنا (اخص معانى)؛

4. حُدا مغاير و مباين با غناست.

آن گاه يا معناى اخير صحيح است زيرا عرف گواه است كه حُدا غير از غناست، يا يكى از چند احتمال است و با وجود احتمال، استدلال به روايت غلط است.

در نتيجه دليلى بر استثناى غنا در حُدا نداريم و عمومات حرمت غنا، آن را شامل است.

تبصره ششم‌

اين تبصره درباره غنا در عيد فطر و قربان و ساير ايام فرح و شادمانى از اعياد مذهبى و ملى و ... است. در اين باره دو روايت وجود دارد: صحيحه على بن جعفر از برادرش حضرت امام هفتم (ع) است:

قال: سألته عن الغناء أيصلح فى الفطر والأضحى و الفرح؟ قال (ع):

«لا بأس ما لم يزمر به».[3]

اين روايت از نظر سند و دلالت خوب است و مراد از «ما لم يزمر به‌» اين است كه غنا همراه با مزمار و نواختن نباشد، چون از آلات لهو و استفاده از آن حرام است.

روايت ديگر روايت حميرى در قرب الاسناد است كه به سند خودش از على بن جعفر از امام كاظم (ع) نقل كرده و همان سؤال و جواب قبلى است با اين تفاوت كه‌

[1]. تنقيح المقال، ج 1، ص 128.

[2]. ر. ك: المكاسب المحرمه، ج 1، ص 348- 349.

[3]. بحار الانوار، ج 10، ص 271.