درنده‌ها، پس اگر با تذكيه آن را تلف نمايد ضامن ارش است. و همچنين است اگر اعضاى آن را قطع كند و استخوانش را بشكند با استقرار حياتش. و اگر با غير تذكيه آن را تلف كند ضامن قيمت آن به طور زنده- روزى كه آن را تلف نموده است- مى‌باشد. و احتياط (مستحب) اكثر الامرين است از قيمت روز اتلاف آن و روز اداى قيمت. و از قيمت، آنچه كه از ميته مورد انتفاع است استثنا مى‌شود، مانند عاج فيل. ج 2 ص 641

مسأله 4- اگر آنچه كه تلف شده چيزى باشد كه خوردنش حلال باشد، ليكن خوردن آن متعارف نباشد، مانند اسب‌ها و قاطرها و الاغ‌هاى اهلى، حكم آن مانند غير مأكول است. ليكن احتياط (واجب) در درآوردن چشم آن‌ها همان است كه در مسأله سوم ذكر كرديم. ج 2 ص 641

مسأله 5- در آنچه كه خوردن آن متعارف نباشد، اگر به تذكيه آن را تلف نمايد، گوشتش از چيزهايى كه به آن انتفاع برده مى‌شود، به حساب نمى‌آيد؛ پس از غرامت استثنا نمى‌شود. البته اگر فرض شود كه داراى قيمت است مانند سال قحطى، از آن استثنا مى‌شود. ج 2 ص 641

سوم: آنچه كه تذكيه بر آن واقع نمى‌شود؛ كه در سگ شكارى چهل درهم است و ظاهر آن است كه بين سلوقى و غير آن فرقى نيست و بين اينكه تعليم داده شده باشد يا نه، فرقى نيست. و در سگ گله بيست درهم مى‌باشد؛ و در روايتى يك قوچ آمده است. ولى احتياط (مستحب) آن است كه به اكثر آن دو اخذ شود. و احتياط (واجب) در سگ بستان بيست درهم است. و در سگ زراعت نزد مشهور- بنابر آنچه كه حكايت شده- قفيزى از گندم مى‌باشد و در روايتى آمده كه جريبى از گندم و احتياط همين است. و مسلمان مالك سگ‌هاى ديگر غير از اين‌ها نمى‌شود پس به اتلاف آن ضمانى نيست. ج 2 ص 641- 642

(215)

مسأله 6- هر چيزى كه ملك مسلمان نمى‌شود مانند شراب و خوك، اگر آن را تلف كند، ضمانى ندارد. و آن چيزى را كه دليلى بر عدم قابليت آن براى ملك، دلالت نكرده،