آنها. دادن كفاره به نزديكانى كه نفقه آنها بر او واجب نيست، مانعى ندارد.

(مسأله 2843) در كفاره «مرتّبه» ملاك، حال اداى آن است، بنابراين اگر توانايى آزاد كردن برده را داشته باشد و بعداً عاجز شود، بايد روزه بگيرد و آزاد كردن برده در ذمه‌اى او مستقر نمى‌شود. در تحقق عجزى كه موجب انتقال به بدل مى‌شود، عجز عرفى كفايت مى‌كند. بنابراين اگر بدل آن را انجام دهدهرچند بعداً قدرت پيدا كند، مجزى است.

(مسأله 2844) در كفاره «جمع» اگر از آزاد كردن برده يا يكى ديگر از كفارات جمع ناتوان شود، بقيه آن واجب است و براى مورد عجز بايد استغفار نمايد.

(مسأله 2845) در كفاره «مخيّره» واجب است كه از يك جنس كفاره دهد و جايز نيست كه نصف را ازيك جنس و نصف ديگر را از جنس ديگر بدهد، مثلًا يك ماه روزه بگيرد وسى مسكين را اطعام نمايد.

(مسأله 2846) در اداى كفاره تا زمانى كه سهل انگارى در اداى واجب به حساب نيايد تأخير جايز است، امّا تأخير نكردن احتياط است.

(مسأله 2847) اگر مكلّف از پرداخت كفاره «مخيّره» ماه رمضان ناتوان شود، واجب است كه استغفار نمايد و احتياط آن است كه صدقه دهد. امّا اگر بعد از آن تمكن پيدا كند، بعيد نيست كه كفاره دادن بر اولازم شود.

(مسأله 2848) اگر بداند كه بر او يك كفاره مخيّره واجب است، ولى نداند كه كفاره افطار ماه رمضان است، يا كفاره مخالفت عهد، بايد به نيّت ما فى الذمه كفاره دهد.