هواى نفس هشدار مى دهد و ميگويد من خود را تبرئه نمى كنم همانا نفس بسيار امر كننده به بديها مى باشد. ظاهر از فرمان نفس فرمان تكوينى غرايز است.

قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ. (بقره/ 38) به آدم و حوا و ابليس گفتيم (به كره زمين) همه پايين رويد اگر هدايت من (قوانين زندگانى) براى شما آمد هر كسى از آن پيروى كرد بر او ترس و غمى نيست.

در يك كلام؛ معناى حلال وحرام شريعت، توجيه غرايز در راههاى خير فردى و اجتماعى و تعديل آنها از ايجاد شرور و تباهى وتضييع حقوق ديگران است تا آدمى خودبين و خودخواه و مطلق‌گرا نشده و بر اساس فطرت، خدا پرست شود.

حالا كه اجمالًا فهميديم غالب برنامه هاى شريعت جز تعديل غرايز كه مرز حيوانيت و انسانيت است، چيز ديگر نيست فرض كنيد كه شما بقيامت و شريعت ايمان و اعتقاد نداريد، آيا لازم نيست بعنوان يك انسان به آنها بمنظور حفظ امنيت عمومى و آرامش روانى و كرامت نفس خود، عمل كنيد. بقول دانشمندان بين غرايز فرد و زندگانى اجتماعى كه قهرا قوانين عدالت اجتماعى را لازم دارد تناقض آشكار است.

انسان نه قدرت نابودى غرايز خود را دارد و نه توان جلوگيرى از تظاهر غرايز را و نيز تأمين منافع متعدد و متكثر افراد در زندگانى فردى قابل دسترسى نيست و بايد براى تحصيل آنها بزندگانى اجتماعى روى آورد. بلى براى تهيه يكبار غذا كه شكم سير شود به صدها تن كارگر و متخصص نياز داريم همانگونه كه به تاثير عوامل تكوينى خارج از قدرت انسان مانند زمين، هوا، حرارت، نور، آب و باد و ... محتاجيم. عين همين‌