كهكشانى كه خورشيد ما در آن است تجديد شد.

مرتبه ديگر معلوم گرديد كه كهكشان هايى كه نزديك كهكشان ما هستند و منجمين مى‌توانند آن ها را بهتر ببينند از كهكشان ما دور مى‌شود؛ لذا براى منجمين ترديدى وجود ندارد كه جهان در پيرامون كهكشان ما در حال اتساع است؛ زيرا كهكشان ها از همه طرف از كهكشان ما دور مى گردند، اما نمى‌دانند كه در جاهاى ديگر هم كهكشان ها در حال گريختن هستند و دور مى‌شوند يانه؟

علت بى اطلاعى آن ها هم از اين موضوع، وسعت هستى و دور بودن اجرام آسمانى از زمين است.

منجمين همان طور كه نمى‌دانند اتساع كهكشان ها، يعنى افزايش فواصل آن ها از چه موقعى شروع شده، اطلاع ندارند ستارگان منقبض و متراكم كه در اصطلاح منجمين به اسم كوتوله موسوم شده، در چه زمانى اين طور متراكم شده ند.

به نظر مى‌رسد همان طور كه اتساع دنيا ها تدريجى است، تراكم آن ها هم تدريجى مى‌باشد؛ و ستارگان كوتوله در يك مدت كوتاه به وجود نيامده اند، و مدتى طول كشيده تا اينكه در آن ستارگان اتم ها، فاقد الكترون گرديده و هسته هاى اتم به يك ديگر چسپيده است.

بنابر اين در حالى كه در يك قسمتى از دنيا اجرام آسمانى در حال اتساع هستند، در قسمت هاى ديگر اجرام آسمانى در حال انقباض مى‌باشند، و يا اينكه دوره انقباض آن اجرام به پايان رسيده و به شكلى در آمده اند كه تجديد فعاليت حياتى آن از لحاظ ما، با معلوماتى كه امروز داريم، محال به نظر مى‌رسد.

مرگ واقعى ماده همان است كه در ستارگان موسوم به كوتوله به وجود مى‌آيد، و در آن ستارگان، ماده كوچكترين حركتى ندارد.

بر حسب ظاهر سرنوشت نهايى ماده اين است كه به شكل كوتوله در آيد، و