در سوره قمر (آيه 45- 46) آمده است: آيا كفار (مكه) مى‌گويند ما بكجا و متفقيم و پيروز؟ جمعيت‌شان منهزم مى شود (و در جنگ با شما) پشت گردانيده فرار مى‌كنند (مصداق آن در جنگ بدر واقع شد) أَمْ يَقُولُونَ نَحْنُ جَمِيعٌ مُنْتَصِرٌ سَيُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ يُوَلُّونَ الدُّبُرَ.

در مدينه اذن جهاد اولا به مسلمانانى كه مورد ستم واقع شده بودند، داده شد: أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ‌ (حج 40- 41)

مراد مهاجرين مكى هستند كه از خانه و شهرشان به مدينه رانده شده بودند و از آيه مباركه وجوب جهاد در حق آنان استفاده نمى‌شود بلكه جواز آن استفاده مى‌شود.

اگر يقاتلون به صيغه‌ى معلوم خوانده شود اين جهاد نه دفاعى است و نه هجومى، و ابتدايى بلكه انتقامى است و يك نوع عكس- العملى است در مقابل تعديات و مظالم قريش مكه. و اگر بصيغه مجهول خوانده شود جنگ مذكور دفاعى مى‌باشد.

از بعضى‌ها نقل شده كه اولين آيه‌ى كه درباره جنگ نازل شده است، اين آيه است: وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ ... (بقره 189) با كسانيكه با شما مى‌جنگند، در راه خدا بجنگيد. ولى بعيد نيست كه آيه مذكور در صلح حديبيه نازل شده باشد[1] و آيه بعدى آن باين نزول شهادت مى‌دهد.

بهرحال اين آيه نيز دلالتى بر وجوب جهاد دفاعى دارد نه جهاد هجومى و ابتدايى‌[2] و مراد از جنگجويانى كه جهاد با

[1] بطور نمونه به مجمع البيان مراجعه شود.

[2] و محتمل است كه مراد بيان وجوب مطلق جهاد( حتى جهاد ابتدايى) باشد وصيله( كسانيكه با شما مى‌جنگند) به عنوان شرط نباشد بلكه بيان حال مورد باشد و اين احتمال را بعضى اختيار كرده‌اند.