مقصد چهار دهم‌

آيا تقدير حتمى فعل سبب جبر خالق و مخلوق نمى شود؟

جواب: قبلا گفتيم كه فعل از راه اسباب خود تقدير مى شود، اگر اسباب قهرى بود آن فعل معلول هم اضطرارى مى شود مانند زدن نبض و حركت قلب و اگر اختيارى بود مانند رفتن به حج، فعل از راه اراده عبد اختيارى است و تقدير، اثرى در مجبور شدن مكلف ندارد و حتى مقدر هم است چون مقدر فعل صادر از اراده مكلف بوده.

به اين مثال توجه كنيد كه شبهه جبر از ذهن شما ريشه كن شود شما يقين داريد خانواده شما و ساير انسانها امشب غذا مى خورند و صحبت مى كنند و بعد مى خوابند. آيا اين علم شما سبب مى شود كه فاميل شما و غير آنان در خوردن و صحبت كردن و خوابيدن به خاطر علم شما مجبور شوند؟

مسلما مجبور نمى شوند بلكه چون اين كار از فاميل ها و افراد به اختيارشان صادر مى شد شما علم به آن پيدا كرديد و اين صدور مذكور،