امير المؤمنين (ع) منقولست كه اين اضاعه آن زمان باشد كه بناهاى بلند و سخت بنا كنند و بر اسبان منظور نشينند و جامهاى مشهور بپوشند وهب گفته (فخلف من بعدهم خلف شاربون للقهوات لعابون بالكعبات ركابون للشهوات متبعون للذات تاركون الصلاة للجماعات مضيعون للزكاة) فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ‌ پس زود باشد كه برسند اين جماعت‌ غَيًّا بجزاى گمراهى و تباه‌كارى كقوله‌ يَلْقَ أَثاماً اى و جزاء الاثم يا غاوى شوند از طريق بهشت تا برسند ببدى و زيان‌كارى و نوميدى كقول الشاعر شعر

و از ابن مسعود و عطا و كعب مرويست كه غى وادييست در جهنم كه آتش آن تيزتر و عذاب آن سختتر است كه بى‌نمازان و متابعان آرزو را آنجا برند و از ابن عباس نيز منقولست كه غى وادييست در جهنم اهل دوزخ از فرط حرارت آن پناه بخدا دهند و آن جاى زانى مصر و مدمن خمر و اكل ربا است و كسانى كه عاق والدين باشند و گواهى بدروغ دهند و زنى كه فرزندى را كه از شوهر خود نباشد باو بندد

إِلَّا مَنْ تابَ‌ مگر آنكه باز گشته باشند از معصيتها وَ آمَنَ‌ و ايمان آورده بخدا و رسول و اين دالست بر آنكه مراد از آيه متقدمه كفره‌اند مگر آنكه مراد بايمان استمرار آن باشد وَ عَمِلَ صالِحاً و كرده باشند كار شايسته‌ فَأُولئِكَ‌ پس آن گروه تائب مؤمن‌ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ در آورده شوند يعنى خداى تعالى ملائكه را امر كند تا ايشان را ببهشت در آرند و حفص فعل معلوم ميخواند يعنى در آيند ببهشت بفرمان خدا وَ لا يُظْلَمُونَ‌ و ستمديده نشوند شَيْئاً چيزى را از پاداش خود يعنى از مزد ايشان هيچ كم نكنند بلكه آن را اضعافا مضاعفة بايشان دهند در اين آية دلالتست بر آنكه كفر سابق ايشان ناقص اجور ايشان نميشود و سبب ضرر نميگردد و حقتعالى هيچكس را از ثواب عمل منع نميكند و ابطال آن نمينمايد چه آن را ظلم خوانده و ظلم بر او سبحانه روا نيست‌ جَنَّاتِ عَدْنٍ‌ بدل الجنة است بدل كل از كل زيرا كه جنت اسم جنس است و مشتمل بر جنات عدن و يا منصوبست بر مدح يعنى در آيند در بهشتهاى با اقامت يا جنتى كه مذكور شد بوستانهاى عدنست و از ابن عباس مرويست كه جنات عدن دار الرحمن خلقها بيده و بدانكه ميتواند بود كه عدن علم زمين بهشت باشد چه مكان اقامت است يا علم معنى عدن كه آن اقامتست كه اگر علم نبودى مستحسن نميبود ابدال آن زيرا كه بلغا نكره را ابدال نميكنند از معرفه مگر گاهى كه موصوفه باشد و نيز صحيح نميباشد وصف آن به التي كه در اينقول واقع شده كه‌ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمنُ‌ آن بهشتهايى كه وعده داده است خداى تعالى بدان‌ عِبادَهُ‌ بندگان خود را بِالْغَيْبِ‌ در حالتى كه‌