او خبر ده و بگو بايشان كه‌ إِنَّهُ‌ بدرستى كه او كانَ صِدِّيقاً بود بسيار راست گوينده و تصديق نماينده و اين صيغه مبالغه است و نظير اينست ضحيك و نطيق و مراد از آن فرط صدق اوست كه ملاك امر نبوتست و كثرت آنچه تصديق بآن نموده از غيوب الهى و آيات و كتب و رسل او يعنى او هميشه در اقوال و افعال امور اعتقاديه صادق و مصدق بود نَبِيًّا خبر بعد از خبر است يعنى بود پيغمبر خبر دهنده يا بلند مرتبه مشتق از (نبأ نبيا) يا (بنا يبنو) إِذْ قالَ‌ بدل ابراهيم است و ما بين آن جمله معترضه يعنى ياد كن اين را كه چون گفت ابراهيم و يا متعلق بكان و يا بصديقا نبيا يعنى بود ابراهيم راست گوينده و خبر دهنده وقتى كه گفت‌ لِأَبِيهِ‌ مر پدر خود را مراد عم او است كه آذر است و بجهت آنكه در طفوليت مربى او بود او را پدر ميگفت و نمى‌تواند بود كه مراد پدرش باشد بجهت آنكه واجبست كه آبا و اجداد انبيا مسلمان باشند چنان كه بدليل قاطع و برهان ساطع در كتب اصوليه مذكور است و آيه كريمه‌ تَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ‌ و حديث مشهور

لم يزل يقلبنى اللَّه سبحانه من اصلاب الطاهرين الى ارحام الطاهرات‌

نيز شاهد اينست و تفسير اين آيه در سورة انعام گذشت و قوله‌ يا أَبَتِ‌ تا عوض ياى محذوف است و لهذا نميگويند يا ابتى تا جمع ميان عوض و معوض نشود و اين تاء تانيث است بجهت قلب آن به هاء در وقف مانند تاء جماعت و تعريض تاء تانيث از ياء اضافه بجهت آنست كه تانيث و اضافه مناسب يكديگرند در آنكه هر يك زياده‌اند از اصل كلمه و غير مستقل در اجزاء كلام و كسره آن بجهت دلالتست بر كسره كه پيش از ياء متكلم است و ايثار ابت بر ابى جهت تعظيم و تفخيمست و عدم تصريح باسم او و ندا كردن باين عنوان جهت استعطافست و لهذا ابراهيم در اين قصه اين لفظ را مكرر ذكر فرموده حاصل كه از جهت عطوفت و رافت فرمود كه اى پدر من‌ لِمَ تَعْبُدُ چرا مى‌پرستى‌ ما لا يَسْمَعُ‌ آن چيزى را كه نميشنود دعا و نياز ترا وَ لا يُبْصِرُ و نميبيند خضوع و خشوع تو را كه نزد او بجاى آرى‌ وَ لا يُغْنِي عَنْكَ‌ و دفع نميكند از تو شَيْئاً چيزى را از مكاره يا نفع نميرساند تو را در دفع مضار و جذب منافع ابراهيم (ع) در اين كلمات با بركات دعوت عم خود نمود بهدايت و تبيين ضلالت او كرد و حجت بر او لازم ساخت بابلغ احتجاج با مراعات رفق و حسن ادب زيرا كه تصريح بضلالت او ننمود بلكه از او طلب علتى كرد كه داعى او بود بعبادت آن چيزى كه عقل مستقيم استخفاف آن ميكند و امتناع مى‌نمايد از توجه بآن كردن و عبادت آن نمودن چه شايسته عبادت نيست مگر كسى كه متصف باشد باستغناى تام و انعام عام و آن حضرت رب الاربابست كه‌