است قرار گيرد و ميفرمايد كه‌ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ‌ بدرستى كه خدا ميفرمايد براستى يعنى در همه چيز خواه در اعتقاد چون توحيد كه متوسط است ميان تعطيل و تشريك و فعل كه آن متوسط است ميان جبر و قدر عمل يعنى تعبد به اداء واجب كه متوسط است ميان بطالت و ترهب و خواه در اخلاق چون جود كه متوسط است ميان بخل و تبذير و شجاعت كه متوسط است ميان جبن و تهور وَ الْإِحْسانِ‌ و ميفرمايد بنيكويى كردن در طاعات بحسب كميت چون تطوع بنوافل و يا به حسب كيفيت چنان كه كلام سيد انام عليه الصلاة و السلام كه‌

الاحسان ان تعبد اللَّه كانك تراه فان لم تكن تراه فانه تراك‌

از آن خبر ميدهد از عبد اللَّه عباس مرويست كه عدل اينجا توحيد است و احسان اداء فرائض و بروايت ديگر عدل گفتار لا اله الا اللَّه است و احسان اخلاص بجاى آوردن و يا عدل در افعال است و احسان در اقوال يعنى در فعل عادل باشند و در قول محسن يا عدل انصاف است و انتصاف و احسان انصافست بدون انتصاف‌ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبى‌ و ديگر امر ميكند بعطاء دادن خويشاوندان نزديك و رسانيدن بايشان آنچه بدان محتاج باشند اين تخصيص بعد از تعميم است جهت مبالغه و از ابو جعفر (ع) مرويست كه مراد قرابت رسولست (ص) حقتعالى در آيه كريمه‌ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‌ براى ايشان خمس مفروض ساخته بر بندگان (و ينهى عن المنكر) و نهى ميكند شما را از عمل زشت كه افراط است و اصرار در متابعت قوت شهوانى چون زنا و لواطه كه اقبح احوال انسانست و اشنع آن‌ الْمُنْكَرِ و از فعلى كه انكار آن كنند بر مباشر آن در اجراى قوت غضبى در غير موقع آن چون قتل انفس و غصب اموال‌ وَ الْبَغْيِ‌ و از ستمكارى يعنى صفت شيطنت كه مقتضاى قوت و هميت مانند استعلا و استيلا بر مردمان و تبختر و تكبر بر ايشان ابن عباس فرموده كه مراد بفحشاء زنا است و بمنكر آنچه در شريعت اسلام نشناسند و جايز نباشد عمل بآن و بغى كبر و ظلم از سفيان بن عيينه نقلست كه عدل استوا سريره است و علانيه و احسان آنكه سريره احسن از علانيه باشد و فحشا و منكرانست كه علانيه احسن باشد از سريره و در مجمع آورده به جمع ميان اوصاف ثلثه در نهى با آنكه هر يك منكر و فاحش است و ظلم بجهت تفصيل آن چيزيست كه منهى عنه است زيرا كه فحشا گاهست كه انسان در نفس خود ميكند از فعل قبيح و اظهار آن نميكند و منكر هر چيزى است كه ظاهر سازد بر مردمان از آنچه واجب شد بر ايشان انكار آن و بغى ظلم بر غير است بر وجه تطاول‌ يَعِظُكُمْ‌ پند ميدهد خدا شما را بامر و نهى و تميز ميان خير و شر لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ‌ شايد كه پند گيريد و بر مأمورات اقدام نمائيد و